tag:blogger.com,1999:blog-70942531281025629272024-03-05T00:01:34.732-08:00KAMALIG ni EGAYSilonganan, hiposanan, tipiganan, sa mga himan, abot kun ani o kaha mga gasa sa banika sa panulat. Pahulayanan sab sa mga gikapoy sa panaw sa lainlaing lakat sa kinabuhi ug ni kinsa mang giuhaw sa katanlas sa arteng Bisaya.E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.comBlogger95125tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-88975011286679492262020-07-24T00:38:00.000-07:002020-07-24T00:38:06.268-07:00Pipila ka Mapuslanong Teknik sa Pagpananom Gamit ang Nursery Plant Bag<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;">Ni E.S. GODIN</span><br />
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><br /></span>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNbrbIJBwAJRnhWUpc-0t2J4FfFAtKxk54xqnn5cvMxg8qo3iIsieh_gf_ZSKd3gTnhyp4P4cR9wXYWd7LSXCidz6Yguep79by8mmELpVazW9Srg9DuGRzS0GXAxiYN1eei_yVSqyYxZQ/s1600/Pic+1.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><img border="0" data-original-height="814" data-original-width="1440" height="180" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNbrbIJBwAJRnhWUpc-0t2J4FfFAtKxk54xqnn5cvMxg8qo3iIsieh_gf_ZSKd3gTnhyp4P4cR9wXYWd7LSXCidz6Yguep79by8mmELpVazW9Srg9DuGRzS0GXAxiYN1eei_yVSqyYxZQ/s320/Pic+1.jpg" width="320" /></span></a></div>
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;">NAPAMATUD-AN na sa makadaghan nga maayo ug produktibo usab
ang pagpananom og mga utanon gamit ang itom nga mga <i>plastic nursery plant bag</i>. Usa ka pamatuod niini mao kadtong 22 ka
punoang kamatis ning tagsulat nga miani og 37 kilos sulod sa duha ka buwan nga
hinarbesay. Klaro nga nakuha niadto ang potensiyal nga ani sa maong barayti nga
1.5 ngadto sa duha ka kilo matag tanom.</span><br />
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><br /></span>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;">Lain pang ehemplo nga nagpakita nga produktibo ang
pagpananom gamit ang mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plastic nursery
plant bag</i> mao kadtong usa ka eksperimento sa pagpananom og humay. Sa mga
retrato sa maong humay nga gitanom sa itom nga mga plastik, tataw kaayo nga
mahimo sab diayng mananom og humay diha lang sa mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plant bag</i>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;">Ang nakanindot pa kay dunay mga bentaha sa pagpananom gamit
ang plastik nga mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">nursery plant bag</i>
nga wala o dili mahimo sa tradisyonal nga pagpananom diha sa yuta sa uma. Ug
mao kini ang puntong hisgotan ning sinulat.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgedDns8U4KQhpX2vFWT4YEMQf2A4veB8ltgYrJrkfUZM-TLXyB4nOtYjbZzOJ53c157NH9S2hfx9e3UzJRt20pw4uj1bA6I6z76BfJr8yYo0MQqLi2I6icZXEPrJsPd09jx8fNbL1arC8/s1600/Pic+2.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><img border="0" data-original-height="814" data-original-width="1440" height="180" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgedDns8U4KQhpX2vFWT4YEMQf2A4veB8ltgYrJrkfUZM-TLXyB4nOtYjbZzOJ53c157NH9S2hfx9e3UzJRt20pw4uj1bA6I6z76BfJr8yYo0MQqLi2I6icZXEPrJsPd09jx8fNbL1arC8/s320/Pic+2.jpg" width="320" /></span></a><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;">Una, wala na kinahanglana ang pagpadaro. Sa tradisyonal nga
pagpananom diha sa yuta, ang pagdaro o pagbugwal sa yuta maoy usa sa dakong
buluhaton ug moangkon ni og dakong pahat sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">production
cost</i>. Apan sa pagpananom gamit ang mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plant
bag</i>, imbes magpadaro, igo ka na lang mag-andam sa gamitong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting medium</i>. Hinuon, ang pagpangita
o pagtigom sa magamit nga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting medium</i>
gastohanan usab. Apan sa akong nasinati, dili alkanse ang pag-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">invest</i> sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting medium</i> kay hangtod sa hangtod na man kining magamit. Ang
gikinahanglan lang mao ang pag-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">enhance</i>
niini kanunay pinaagi sa pagdugang og tabunok nga mga materyal sama sa
organikong mga abono. Lain pang nakaayo niini kay makapamili ka sa imong
gamitong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting medium</i>, dili sama
sa tradisyonal nga uma nga kon unsay klase sa yuta pilit ka na lang mopahiuyon
niini.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjL__5FTjbA_2cPs61YH84cYO2LZ7sk-64Rt8Ym0oPwiyfVaQ64pCmSAL2HbWJN83t1qln8bfjssfDFN4835DUVQjVgU4yG-RyE-eypuL-aNZkZTJCZAX7pJEzz96Pfi05TfOADn12rAO4/s1600/Pic+3.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1200" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjL__5FTjbA_2cPs61YH84cYO2LZ7sk-64Rt8Ym0oPwiyfVaQ64pCmSAL2HbWJN83t1qln8bfjssfDFN4835DUVQjVgU4yG-RyE-eypuL-aNZkZTJCZAX7pJEzz96Pfi05TfOADn12rAO4/s320/Pic+3.jpg" width="240" /></span></a><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;">Sa atong palibot, dunay daghang magamit nga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting medium</i> ug makapamili ka kaayo
kon unsay imong gamiton agad usab sa klase sa itanom. Sa akong gamayng <i style="mso-bidi-font-style: normal;">rooftop garden</i> lang pananglit,
nagkalainlaing materyal na ang nasagol sa akong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting medium</i>. Una siyempre, gihakotan ni nako kaniadtog piniling
tabunok nga yuta, dayon sinunog nga pakpak sa humay o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">carbonized rice hull</i>, pinong bunbon gikan sa daplin sa sapa,
pinadunot nga bunot sa lubi (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">coco peats</i>),
ug organikong mga abono sama sa mga biya sa baka, manok, kanding ug regular nga
pagdugang sa hinimo nakong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">compost</i>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipnWDsQL_31_b1NWvKjvWGcTsPn3xzmC_Xi6MIrB6svPSeJehQz-X3vMf2G4HB49c7sxLITdWwHXGPQoMCOLJ1wBk3RIAGvg3CCFv6ejBc_G38lj6ZpPXDAwLkhMRz-Rl-53DX0U_-yTI/s1600/Pic+4.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="407" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipnWDsQL_31_b1NWvKjvWGcTsPn3xzmC_Xi6MIrB6svPSeJehQz-X3vMf2G4HB49c7sxLITdWwHXGPQoMCOLJ1wBk3RIAGvg3CCFv6ejBc_G38lj6ZpPXDAwLkhMRz-Rl-53DX0U_-yTI/s320/Pic+4.jpg" width="180" /></span></a><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;">Ikaduhang bentaha aning paggamit og mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plant bag</i> mao ang pag-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">maximize</i>
sa gibatonang katabunok sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">medium</i>
agad sa gidak-on o edad sa tanom. Ang buot ipasabot niini mao nga puydeng diyotay
lang una nga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting medium</i> ang
ibutang samtang gagmay pa ang mga tanom. Kanang magtanom ko, akong pil-an ang
mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plant bag</i> kutob sa tunga ug
tagtunga lang usa ang isulod nga yuta o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting
mix</i>. Ang tuyo niini mao nga aron segurado gayong makonsumo sa mga tanom ang
mga nutrina nga anaa sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">medium</i>. Gipasikad
ko kining maong ideya sa kamatuoran nga samtang gagmay o bag-o pa lang nalawong
(<i style="mso-bidi-font-style: normal;">transplant</i>) ang mga tanom, diyotay
pa lang sab ang ilang makonsumong pagkaon. Kon largohon god pagpuno ang <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plant bag</i>, posible nga nahurot nag
kaanod sa tubig ang mga nutrina sa wala pa kapamunga ang mga tanom. Angay
timan-an nga ang mga tanom maoy ibuylog supsop sa pagkaon sa panahon nga
naghinangat na sa pagpamuwak. Busa aron kasuportahan ang saktong pagtubo sa mga
tanom, anam-anaman lang unyag dugang sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">planting
medium</i> ug ayha na pun-on kon mamuwak na.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"> Lain pang importanteng tulumanon diha sa pagpananom mao ang
pagpanghabok niini. Kon sa tradisyonal nga umahan gikinahanglan ang pagsurko
niini, sa pagpananom diha sa mga plastic plant bag gikinahanglan usab ang
pagpanghabok. Kini angayng himoon aron mahumok o maluagan (<i>loosen</i>) ang yuta o <i>planting
medium</i> nga misugod nag kabantok sa sigeng pagpamisbis. Kon mobantok na ang
yuta, mohinay ang sirkulasyon sa hangin sa ilawom ug tungod niini mohinay usab
ang aktibidad sa pinong mga organismo nga dakog papel sa kahimsog sa mga tanom.
Gawas niini, ang pagsuhop sa tubig momenos usab, mohinay ang pagtrabaho sa mga
gamot nga moresulta sa hinay o sawot nga pagtubo sa mga tanom. Apan kay pananom
man lagi diha sa mga plastic plant bag ang atong gihisgotan, ang pagpanghabok
niin hilabihan rang sayona pinaagi sa pag-alsa niinig diyotay dungan sa pagpiga
sa masigkakilid niini hangtod nga mahumok og balik ang yuta. Ning tungora usab
nga mas maayong isabin ang pagdugang og planting medium nga puno sa organikong
abono.—</span><br />
E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-12910229805726647562019-03-08T20:05:00.001-08:002019-03-08T20:10:27.906-08:00Giya sa Pagtanom og Paliya<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJXZ0nQ1PadspTjhmWKE0fg6FKJznVPZhlNyjdoo1fwuQK7_nWg1eOWaqqV5NxURt2GgO2IjqC4JEepxypRbVsg4UdSoAGM6mpJFULgPbASM02oKv0xR1-LNkeaQTGphra5bPCX5XeK64/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; font-family: Georgia, "Times New Roman", serif; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="543" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJXZ0nQ1PadspTjhmWKE0fg6FKJznVPZhlNyjdoo1fwuQK7_nWg1eOWaqqV5NxURt2GgO2IjqC4JEepxypRbVsg4UdSoAGM6mpJFULgPbASM02oKv0xR1-LNkeaQTGphra5bPCX5XeK64/s640/1.jpg" width="361" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Ang paliya usa ka bulan human sa pag-<i>transplant</i>.</span></b></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: georgia, "times new roman", serif; font-size: large;">Ni E.S. GODIN</span><div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br />ANG komun nga mga kapakyas sa pagtanom og paliya, gawas sa </span><i style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">weather condition</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">, mao ang kakulang sa
tukmang kasayoran sa pag-atiman niini. Laing importanteng butang mao ang
pagsinati sa kinaiya sa tanom, klase sa yuta nga haom niini, kanus-a kini
magsugod pagpangatay, kanus-a ang panahon sa tukmang pag-abono, pagharbes ug
uban pa.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"></span><br /><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ania ang mapuslanong giya gikan sa maayong kabubut-on sa
East West Seed, ang <i style="mso-bidi-font-style: normal;">seed company</i> nga
maoy nag-ugmad sa mga paliyang Galaxy, Jade Star L, Bonito ug Galactica:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">HAOM NGA YUTANG
TAMNAN<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Labing haom sa paliya ang yuta nga “<i style="mso-bidi-font-style: normal;">sandy loam</i>” hangtod sa pagka “<i style="mso-bidi-font-style: normal;">clay
loam</i>”. Kinahanglan nga ang luna dili daling malanawan sa tubig, angayng may
igong kanal o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">drainage</i>. Kinahanglan
usab nga nagbaton kini og pH nga 6.0 ngadto sa 6.7.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAG</b>-<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ANDAM SA YUTANG TAMNAN<o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Darohon o bugwalon pag-ayo ug paagian og karas hangtod nga
ang yuta mapino ug mobukagay. Kon ang yutang tamnan medyo may pagka aslomon o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">acidic</i> ug may pH nga ubos sa
singko.otso, magbutang og apog o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">lime</i>,
pananglit Dolomite, <st1:country-region w:st="on">usa</st1:country-region>
ngadto sa tulo ka tonelada matag ektarya, <st1:place w:st="on"><st1:country-region w:st="on">usa</st1:country-region></st1:place> ka bulan sa dili pa tamnan. Kon
wala niini, mahimong aplayan og ubay-ubayng organikong abono sama sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">animal manure, compost</i> o kaha <i style="mso-bidi-font-style: normal;">vermicast</i> aron ma-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">enhance</i> ang yuta.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAG</b>-<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ANDAM SA PLOT<o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Kon pino na kaayo ang yuta, andam na kini sa paghimog <i style="mso-bidi-font-style: normal;">bed</i> o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plot</i>. Magbutang ug isagol pag-ayo ang <st1:place w:st="on"><st1:country-region w:st="on">usa</st1:country-region></st1:place> ka kilong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">compost</i> o pinaugang tai sa mga hayop ug ikatag kini sa matag metro
kuwadrado uban ang basal nga abono, pananglit triple forteen. Paugdohon ang
yuta ug butangan og <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plastic mulch</i> nga
may lungag sa gilay-ong <st1:place w:st="on"><st1:country-region w:st="on">usa</st1:country-region></st1:place>
ka metro matag punoan ug tunga sa metrong distansiya kada linya. Ang sunod nga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">bed</i> o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plot</i> angayng idistansiya og<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>mga tulo ngadto sa upat ka metro nga gilay-on. Tamdi ang ilustrasyon:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAGPAGITIB SA MGA
LISO</b><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Magkuhag <i style="mso-bidi-font-style: normal;">cotton</i>
nga panapton ug bas-on kini. Seguroong igo-igo lang ang kaumogon sa tela aron
dili mangalata ang mga liso. Puston ang mga liso sa basang panapton ug
ipahimutang kini sa madulom nga lugar nga mahanginan. Paglabay sa <st1:place w:st="on"><st1:city w:st="on">lima</st1:city></st1:place> ka adlaw, mahimo nang
itisok ang mga liso sa inandam nga yuta o kaha sa mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling tray</i>.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLTbDDivhzVjoNY3eg-9UklUk510XtLqiUZ9UReHuetI1lkBQ0zMPrMRzzA7hLZ_a-NJOo7jwWkaxVHEKMujCyIO_3DN6X5QFziprl5iDljYV3MYS12sNy1jT6tGFb-FxCrfr1M6UqPFA/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; font-family: Georgia, "Times New Roman", serif; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="480" data-original-width="271" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLTbDDivhzVjoNY3eg-9UklUk510XtLqiUZ9UReHuetI1lkBQ0zMPrMRzzA7hLZ_a-NJOo7jwWkaxVHEKMujCyIO_3DN6X5QFziprl5iDljYV3MYS12sNy1jT6tGFb-FxCrfr1M6UqPFA/s640/2.jpg" width="360" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Ang paliya mahimo nang maharbesan 45-55 ka adlaw sukad sa pag-<i>transplant</i>.</span></b></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">PAGPUGAS DIREKTA SA
YUTA<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Magtisok og duha ka liso sa kada lungag sa giladmon nga duha
ka sentimetro. Tabonan sa pinong yuta para sa tawhay ug himsog nga pagtubo sa
mga lawngon. Paglabay sa <st1:country-region w:st="on">usa</st1:country-region>
ka semana, pangibton ang daot nga lawngon ug mao day ibilin ang labing himsog, <st1:place w:st="on"><st1:country-region w:st="on">usa</st1:country-region></st1:place>
lang ka tanom sa matag lungag. Sa pagpugas og direkta sa yuta, dili kalikayan
nga may lisong dili moturok o kaha madaot busa mas maayong dungan sa pagpugas,
magtanom usab og panghulip sa mga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling
tray</i>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAG</b>-<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ANDAM OG LAWNGON SA SEEDLING TRAY<o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Dunay dakong bentaha sa pagtanom una sa mga liso diha sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling tray</i> o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling bag</i>. Sa akong eksperimento, maoy paborito nakong gamiton
ang <i style="mso-bidi-font-style: normal;">styro coffee cup</i> kay sayon
kaayong tabason inig-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">transplant</i> na.
Niining paagiha, seguradong dili na matandog ang mga gamot inigbalhin ug sento
por sento gyong himsog ang mga lawngon sanglit makapili ka man sa lawngon nga
itanom. Ug ang sobrang mga lawngon mahimo pang ikabaligya, dili sama sa direkta
nga ang sobrang pangibton dili na gayod mapuslan.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Kinahanglang mogamit og <i style="mso-bidi-font-style: normal;">soil
media</i> nga maayo sama sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">peat moss</i>
aron himsog kaayo ang pagtubo sa mga tanom. Mahimo usab nga magsagol og tabunok
nga yuta, bunbon sa daplin sa sapa ug <i style="mso-bidi-font-style: normal;">compost</i>
sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">ratio</i> nga dos:uno:uno. Sudlan sa
sinagol nga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">medium</i> ang <i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling tray</i> ug bisbisan. Pugsan og
tagsa ka liso matag lungag sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">tray</i> sa
gilawmon nga dos sentimetros, dayon tabonan og gamayng yuta.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ipahimutang ang mga lawngon sa luwas nga lugar nga may igo-igong
silaw sa Adlaw, mahimong takpan kini og itom nga net. Kon mahimo, mas maayo kon
sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">green house</i> kini ibutang.
Kinahanglan usab nga mamintinar ang igo-igong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">moisture</i> sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling medium</i>,
dili kaayo basa apan dili sab uga.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Bisibisan og tinunaw nga abono ang mga lawngon. Isagol ang
traynta gr nga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">calcium nitrate</i> sa
desisayis litros nga tubig ug ibisibis. Himoon kini kon duna nay tagurha ka
dahon ang mga lawngon. Sublion kini sa matag semana.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Kinahanglan usab nga ipahigayon ang “<i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling hardening</i>” paglabay sa 7-10 ka adlaw human sa
pagtanom, palig-onon ang mga semilya pinaagi sa: direktang pagpainit sa Adlaw
ug paghatag niinig diyotay lang kaayong tubig.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAG</b>-<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">TRANSPLANT SA MGA LAWNGON<o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ang mga lawngon mahimo nang i-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">transplant</i> dose-kinse ka adlaw human sa pagpugas. Bisibisan ang mga
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">seedling</i> sa dili pa ibalhin. Mas
maayong mag-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">transplant</i> sa hapon aron
kalikayan ang hilabihang kainit sa adlaw ug mamenosan ang “<i style="mso-bidi-font-style: normal;">transplanting shock</i>”. Buboan ang binalhin nga mga lawngon kada
adlaw sulod sa napulo ka adlaw.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikJcDOAAQZRMPcHoy0lI3c4Lb_cEJtlIWhdkq6GiFnF9LyxmepZzzKvXsqvm-I01Y7dr1Aq0G_86dyKddUCfZVRH_CsevS_oNWhB1_eerEZYCQBjFNysCiJsGDAxkuwiSpsKzIK6t2Bnc/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; font-family: Georgia, "Times New Roman", serif; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="543" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikJcDOAAQZRMPcHoy0lI3c4Lb_cEJtlIWhdkq6GiFnF9LyxmepZzzKvXsqvm-I01Y7dr1Aq0G_86dyKddUCfZVRH_CsevS_oNWhB1_eerEZYCQBjFNysCiJsGDAxkuwiSpsKzIK6t2Bnc/s640/3.jpg" width="362" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Andamon dayon ang pakatayan human sa pag-<i>transplant</i>.</span></b></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">PAGPANGABONO<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Aniay gisugyot sa East West para sa dos mil kinyentos metro
kuwadradong luna:</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAGPUL</b>-<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ONG (PRUNING)<o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ang ubang nananom og paliya minggamit niining teknik sa
pagpul<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">-</b>ong (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">pruning</i>)<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"> </b>sa unang mga
sanga nga manggitib dapit sa punoan. Nagpasabot kini nga pamutlon ang tanang
sanga sa ubos ug mao day ipabilin ang sanga nga mitubo tupong sa giandam nga
pakatayan. Ang tumong niini mao nga mas himsog nga motubo ang prinsipal nga
udlot kay wala pa man siyay kakompetensiya. Hawan usab ang ilawom nga bahin nga
sayon sa paglihok-lihok sama sa pagpang-esprey, pagharbes, ubp. Ug ang mga
sangang pinul<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">-</b>ong dugang kita usab
kay mahalin man ang linghod nga mga dahon. Namatud<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">-</b>an sab nga maayog kalidad ang mga bunga sa pinul<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">-</b>ongan ug makapataas pa kini sa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">life span</i> sa tanom.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Hinuon, ang uban sab dili mopul-ong sa ilang mga paliya kay
sayo kunong mamunga ug maharbesan ang dili pinul-ongan.<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"> </b><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">PAGPATUBIG<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ang mga paliya angayng pagabuboan lamang kon gikinahanglan,
dili kini gusto og sobrang tubig. Mamubo o patubigan ang mga tanom matag tulo
ngadto sa <st1:place w:st="on"><st1:city w:st="on">lima</st1:city></st1:place>
ka adlaw kon ting-init. Kinahanglan usab nga walay mapundong tubig human sa
pagpatubig, paagason kini sa kanal.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPY5SDX2yxu2HEqgmgOc5cwdGYtXl15Om-m7IblnaIyjA-5gQCtnI_-DOB_vPl-YkGs9rc0YEo9ySJx1OO-B3__bwaYjuu11Y6lpApt_r5v1GvcxcaxM08eGvAtoE3Lr93AG8G-c98njw/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; font-family: Georgia, "Times New Roman", serif; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="543" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPY5SDX2yxu2HEqgmgOc5cwdGYtXl15Om-m7IblnaIyjA-5gQCtnI_-DOB_vPl-YkGs9rc0YEo9ySJx1OO-B3__bwaYjuu11Y6lpApt_r5v1GvcxcaxM08eGvAtoE3Lr93AG8G-c98njw/s640/4.jpg" width="362" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAG</b>-<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ANI<o:p></o:p></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ang paliya mahimo nang anihon kuwarentay singko ngadto sa
singkuwentay singko ka adlaw human sa pag-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">transplant</i>.
Magharbes matag duha ngadto sa upat ka adlaw pinaagi sa pagputol sa pungango gamit ang
gunting o kutsilyo. Mas maayong ipangharbes sa panahon sa buntag.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">PAG</b>-<b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ANDAM SA MGA INANI ALANG SA PAGTUMOD</b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ipanulod sa karton o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">plastic
tray</i> ang inaning mga paliya. Kinahanglang hapsay kining pagkapayl aron
kalikayan nga mangabun-og sa pagbiyahe. Seguroon usab nga may mga buslot-buslot
ang gisudlang kahon aron may igong hangin nga makasulod ug dili mabuot ang mga
inani.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ipalayo usab ang inani sa mga prutas sama sa saging, pinya,
ubp. sanglit sagad sa mga prutas, ilabi na ang hinog, magpagawas og taas nga ‘<i style="mso-bidi-font-style: normal;">ethylene’</i> nga magdulot og dali nga
pagkahinog ug pagkalata sa mga bunga.—</span></div>
E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-36125731943867117672018-02-02T19:42:00.005-08:002018-02-10T02:34:41.300-08:00Update Sa Akong 16 Sq.M. Rooftop Garden<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_dNbk-Wgtrz0x1d6PFca3OjnmmGV-p18lWsAr7Mh2tBblZr1EHCeX5xg_6NcSyga29xPu3C0hCVLChhIzxSwvCegWmV2pNzyAQM2_SHa-tRus0GYrjEgmOnRAX44jJySwA_Uk6k6SI9I/s1600/26754116_915317921957750_1950006421_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="407" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_dNbk-Wgtrz0x1d6PFca3OjnmmGV-p18lWsAr7Mh2tBblZr1EHCeX5xg_6NcSyga29xPu3C0hCVLChhIzxSwvCegWmV2pNzyAQM2_SHa-tRus0GYrjEgmOnRAX44jJySwA_Uk6k6SI9I/s320/26754116_915317921957750_1950006421_n.jpg" width="180" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVCSOuskozvE8sEQ2-99nat35O9WBSZ1ymkSLWuAQDYFUbO9u0UJYmL7axv4CkoyNcpvy-uxi1wpxU-k9_koU57kI2IXuVUJIDjutluKAwdxZhUGg0BOwn7DEZnZ2eVAtdhCm_SYyHieE/s1600/26696376_915317481957794_480662551_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="407" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVCSOuskozvE8sEQ2-99nat35O9WBSZ1ymkSLWuAQDYFUbO9u0UJYmL7axv4CkoyNcpvy-uxi1wpxU-k9_koU57kI2IXuVUJIDjutluKAwdxZhUGg0BOwn7DEZnZ2eVAtdhCm_SYyHieE/s320/26696376_915317481957794_480662551_n.jpg" width="180" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<div style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">.</span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ni E.S. GODIN</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Bisaya Enero 31, 2018</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">DAW dili katuohan nga ang <i>4 meters by 4 meters</i> </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">o 16 metro kuwadradong <i>rooftop garden</i> igo nang katamnan og mga utanon nga daling magamit sa pamilya. Gani, sa akong nasulayan, sobra pa man kaayo ni sa among gikinahanglan kay nakapamaligya man gyod mi sa nahimong abot sa hinagoan.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">Sa gidak-on nga 16 metro kuwadrado, mosulod na ni og mga 60 ngadto sa 80 ka <i>nursery plant bag</i> </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">depende sa distansiya ug matang sa tanom. Sa kasagarang distansiya nga 75 sentimetro matag tanom, makahimo ka na og unom ka linya nga may tagnapulo ka<i> plant bag </i></span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">matag tudling. Nagpasabot ni nga mahimo ka nang makatanom og napulo o kapin pang klase sa utanon sa maong gidak-on sa luna.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Pananglitan, unom ka punoang talong, unom ka okra, unom ka kamatis, ubp. Ang unom ka punoang talong inigpamunga igo na kaayong kakuhaan og panud-an bisag katulo pa sa usa ka semana. Ibutang ta lang nga makaipo kag labing menos usa ka bunga kada punoan, sa ato pa, naa na kay unom ka talong nga lamian kaayong tortahon. Mao sab ang okra, puyde nimong maharbesan og katulo o kaupat sulod sa usa ka semana.<o:p></o:p></span></span><br />
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Lain pang maayong itisok sa ingon kaapiking luna mao ang kamote alang sa lamian ug sustansiyado niining udlot, alugbati, tangkong, petsay, letsugas ug uban pa. Mga matang kini nga dali rang maharbesan. Ang kamote lang pananglit, mahimo na nimo ning hingudlotan tulo o upat ka semana gikan sa pagtisok. Mao sab ang tangkong ug petsay.</span></span><br />
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">NIADTONG miaging Agosto 6, 2017 nagtanom ko og 15 ka punoang talong ug 20 ka okra isip dugang sa mga tanom nakong petsay, tangkong, kamote ug duha ka klaseng sili. Gituyo nako nga ubay-ubayon ang talong ug okra aron ikabaligya ang dili na namo mahurot og habhab.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCwM8_lLj6u3_SS2SfAcXJOQeSXnB0XYM1S6kIKW2n0LW-cdy-EIXU32W2OGsCtdTQ1F4wgvZqOW8_rZRolNcIHhHitYA8v2ixmBMKatsKiQBzBZdLkQ4xtT9n0olnk9qNmZsGX69H9yY/s1600/26235204_911733835649492_1434977151_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="405" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCwM8_lLj6u3_SS2SfAcXJOQeSXnB0XYM1S6kIKW2n0LW-cdy-EIXU32W2OGsCtdTQ1F4wgvZqOW8_rZRolNcIHhHitYA8v2ixmBMKatsKiQBzBZdLkQ4xtT9n0olnk9qNmZsGX69H9yY/s320/26235204_911733835649492_1434977151_n.jpg" width="180" /></a><span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Sa kataposang semana sa Septiyembre nakasugod na kog pangipo sa mga bunga. Tungod kay tindahan man pod lagi ang atubangan sa among balay, tanang mahiagi ug makahangad, mangutana gyod dayon kon naa bay mapalit nga bunga. Sa banabana nako, nakaharbes kog uska kilog tunga sa talong ug mga 20 ngadtos 30 ka buok okra kada semana sa su'd sa tibuok buwan sa Oktubre.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Dihang minghunong na pagpamuwak ang mga okra, ako kining gipamul-ongan mga usa ka piye ang gitas-on gikan sa yuta dayon akong gipangtuparan sa bag-ong <i>transplant </i>nga mga Diamante Max nga kamatis. Wala madugay, nanggitib ang lapyong mga salingsing sa okra ug paglabay sa pila lang ka semana, namuwak og otro dungan sa pagpamuwak sab sa mga kamatis.</span></span><br />
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span><span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Gitanom nako ang 22 ka punoang kamatis niadtong Nobiyembre 7 ug niini lang unang semana sa Enero 2018 nagsugod nag pangahinog ang mga bunga. Puwerteng dalia ra, no! Kini gong baraytiha sa kamatis usa ka buwan gikan sa pag-<i>transplant</i> mamuwak na, ug usa ka buwan sab gikan sa pagbuwak, maharbesan na.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiO-mc8T1eUbVgWX0AFjNphHMoSBjt24YIxOOU1Dottz977PNmtS-Mf0bd_WMpVsEsCfgVfBi49wvgq9gZzDc9YF0QrMb_-0fCwlCWptNQETrMHem9ySWfu1rNVeACDAFUWqj8Wjzifg6M/s1600/26105402_907749846047891_981369152_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="407" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiO-mc8T1eUbVgWX0AFjNphHMoSBjt24YIxOOU1Dottz977PNmtS-Mf0bd_WMpVsEsCfgVfBi49wvgq9gZzDc9YF0QrMb_-0fCwlCWptNQETrMHem9ySWfu1rNVeACDAFUWqj8Wjzifg6M/s320/26105402_907749846047891_981369152_n.jpg" width="180" /></a></div>
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Niadto sang naghinangat ang Pasko, naglawong na sab ko og lima ka punoang paliya (Galaxy) nga karon, sa pagsulat niini, mingsugod na sag pamuwak. Malagmit nga sa dili pa matibas og pangipo ang mga bunga sa kamatis, maharbesan na pod ang mga paliya nga nangatay ibabaw niini. Ug hangtod karon, ang 15 ka punoang talong nga kadungan sa okra padayon pang naghatag og preskong grasya.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZpn5b7B1Br2V7aL8eQyQXgh8poXcFbvgqTZe98EIwINjCJOA1K90dcvy9xlbsxzjwHfCIgDM5NhWAxPx3tQxMVCqVfwCbdh5izRhJdcxjxIFOV1jI9mfB_bE8rX47HHxgsnhLO4F7VSQ/s1600/6.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="407" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZpn5b7B1Br2V7aL8eQyQXgh8poXcFbvgqTZe98EIwINjCJOA1K90dcvy9xlbsxzjwHfCIgDM5NhWAxPx3tQxMVCqVfwCbdh5izRhJdcxjxIFOV1jI9mfB_bE8rX47HHxgsnhLO4F7VSQ/s320/6.jpg" width="180" /></a><span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Daw dili katuohan nga ang ingon ini lang kadak-a nga luna makahatag og ingon kaabundang abot. Pero motuo mog sa di, ang kamatis nakahatag nag 25 kilos ug sa akong banabana, mokapin pa ni sa 30 kon maharbes na gyod tanan. Aw, kadto lang una nakong tanom aning klaseha, ang 24 ka punoan mikuha mag 27 kilos tanan-tanan. Tagkaping kilo lagi kada punoan.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Tungod kay kasagaran talagsaon man gyod ang kalapyo sa akong mga tanom, daghan ang nangutana kon unsa kunoy akong giabono. Siyempre, kay panggamit man gyod sa pamilya ang konsepto aning akong pagpananom, wala ko mogamit og kemikal o komersiyal nga abono. Pyur organik gyod ning akong mga abot.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ingon ini lang kasimple. Naa koy duha ka baldeng giandam isip mga <i>compost bins. </i>Tanang mga biya sa kosina namo labi na ang panit sa mga prutas ug mga utanon, akong tagoron ug ipundo didto sa balde. Makahakad kog tabunok kaayong <i>compost </i>kada tulo ka semana maong abunda ko sa abono. Kada maglawong kog bag-ong mga tanom, sagolan nakog mga <i>35% compost </i>ang yutang akong tamnan.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Gawas sa <i>compost</i>, migamit sab kog <i>fish extract </i>isip dugang. Sa akong nasinati, nindot kaayog resulta sa mga tanom ang duga sa isda. Sayon ra pod ning himoon. Dugmokon lang o kaha i-<i>blender </i>ang baratohong mga isda ug ang duga nga makuha maoy isagol sa tubig sa pagpamubo. Iaplay ko ni kinse ka adlaw gikan sa pag-<i>transplant</i>.</span></span><br />
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;"><br /></span>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8b2LK0CCQpzq9tItIwQUuXljuJylJtkELaO5UDADBEFHO0O4RdgIMDX9T57mlDwpM0fLUi5oahrRFb0hAqtbgMSiNnW8beaHrfrSGClfLlKY-ud1WUyVcdSBhw4fcBIm5V5fpdv6lXpM/s1600/26102933_907749712714571_1567270575_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="407" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8b2LK0CCQpzq9tItIwQUuXljuJylJtkELaO5UDADBEFHO0O4RdgIMDX9T57mlDwpM0fLUi5oahrRFb0hAqtbgMSiNnW8beaHrfrSGClfLlKY-ud1WUyVcdSBhw4fcBIm5V5fpdv6lXpM/s320/26102933_907749712714571_1567270575_n.jpg" width="180" /></a><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">Makalingaw kaayo ang pagpananom. Tiaw mo na, sa 16 metro kuwadrado nga <i>rooftop garden,</i> </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">naa na mi kanunay preskong suplay sa utanon. Ug kini pay timan-i, may lahi ug talagsaong kalami gyod ang kaugalingong inani! Nah, mor pa!—</span><br />
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;"><br /></span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: large;">Photo Captions:</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span><span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Pic 1: </span></span><span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 16px;">Ang unom ka bunga ¼ sa kilo na.</span><br />
<span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 12pt;">Pic 2: </span><span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 16px;">Ang Tagsulat nga nagpakita sa inaning Diamante Max sa rooftop garden.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Pic 3: Namungingi sa bunga ang 22 ka punoang kamatis.</span></span><br />
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Pic 4: </span></span><span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 16px;">Dagko pa gihapon ang talong bisag tulo ka buwan nang gianihan.</span><br />
<span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 12pt;">Pic 5: </span><span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 16px;">Lapyo kaayo ang petsay ug tangkong.</span><br />
<span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 12pt;">Pic 6: </span><span style="font-family: georgia, 'times new roman', serif; font-size: 12pt;">Ang kamote nga puyde nang hingudlotan.</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<div style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8b2LK0CCQpzq9tItIwQUuXljuJylJtkELaO5UDADBEFHO0O4RdgIMDX9T57mlDwpM0fLUi5oahrRFb0hAqtbgMSiNnW8beaHrfrSGClfLlKY-ud1WUyVcdSBhw4fcBIm5V5fpdv6lXpM/s1600/26102933_907749712714571_1567270575_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"></a><br />
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"></span></span></div>
<span style="font-size: 12pt;"><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><o:p></o:p></span></span></div>
E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-48421012384716053612017-06-22T06:17:00.000-07:002017-06-22T06:21:28.356-07:00Kamatis sa Among Atop<h3>
<span style="font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: 12pt;">Ni E.S. Godin</span></span></span></h3>
<h3>
<span style="font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: 12pt;">DIHANG nabalita ang
pagpananom og mga utanon sa mga kaang, ang atop sa among gamayng tindahan sa
Manila akong gipasemento aron duna koy luna nga kapahigayonan sa pagpananom.
Naundang ang akong garden sa nataran human namo patukori lagig gamayng tindahan
maong gimingaw na pod kog pananom-tanom ilabi na dihang akong nakita ang mga
tanom Ni Pare Johnny sa iyang gamayng </span><i style="font-size: 12pt;">rooftop
garden</i><span style="font-size: 12pt;">. Nindot kaayog tubo ang iyang mga kamatis, talong, siling espada,
ubp. Mao tong nakahunahuna ko pagsundog sa iyang </span><i style="font-size: 12pt;">rooftop garden</i><span style="font-size: 12pt;">.</span></span></span></h3>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJffuAGQblpX8Iw4YXV0BUXWnncxaptbuCim151z9UeGrIJRb_1PHvabvuaX3LUlfdNYJ2CB1Ul6rDi1bUC2zxO522lwGLuEAjX2ae6yopj77pz6oZ9oEOlVd6c3hj2vzZnBoyduD7UcU/s1600/Photo+1+%2540+Kamatis+Sa+Atop.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJffuAGQblpX8Iw4YXV0BUXWnncxaptbuCim151z9UeGrIJRb_1PHvabvuaX3LUlfdNYJ2CB1Ul6rDi1bUC2zxO522lwGLuEAjX2ae6yopj77pz6oZ9oEOlVd6c3hj2vzZnBoyduD7UcU/s400/Photo+1+%2540+Kamatis+Sa+Atop.jpg" width="300" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 16px;"><b><span style="color: #7f6000;">Ang naghimungang kamatis sa Rooftop Garden.</span></b></span></td></tr>
</tbody></table>
<h3>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">Ang atop sa among tindahan
may gilapdon lang nga </span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">4 x 4 meters</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">.
Sa ato pa, ang kinatibuk-ang sukod niini anaa lang sa </span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">16 square meter</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;"> tanan. Apiki gyod kaayo kon hunahunaon. Apan kining
gidak-ona igo na kaayo, sobra pa gani, kon ang tuyo sa pagpananom para lang sa
kaugalingong pangonsumo. Oo, dili maato og luto, uy! Usa ka pamatuod niini mao
tong akong 24 ka punoan nga Diamante Max Tomato.</span></h3>
<h3>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">Ang Diamante Max Tomato usa
ka haybrid nga kamatis nga produkto sa East West Seed Company. Mao ning
kamatisa ang sagad natong makita sa kamerkadohan— kanang kamatis nga bagaon og
panit nga medyo oblong ang porma.</span></h3>
<h3>
<span style="font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">Ang akong </span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">16 square meter rooftop garden</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">, bisag wa
mo mangutana, mosulod og 60-70 ka punoan, kon ako pang gilukop pagtanom og kamatis.
Apan kay ako mang giklase-klase lagi ang tanom (naay petsay, tangkong,
duha-ka-klaseng sili, talong, tanglad, sibuyas-dahonan, ubp.), mao tong 24 ka
punoan ray akong gisulayan.</span></span></h3>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBQM1wt3vN6g-P9AYnc5CLQmWvcUT8fimAWqKP7v2fF94WnOScKlJtq8yk_ATdnLfACs49t2lQXtSYHBU4TWKeqa99vtccwNYHwfRqQuNhq8l-SMHQ46LJSzgzeOpyotPhxBAOQXwDo54/s1600/Photo+2+%2540+Kamatis+Sa+Atop.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="206" data-original-width="274" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBQM1wt3vN6g-P9AYnc5CLQmWvcUT8fimAWqKP7v2fF94WnOScKlJtq8yk_ATdnLfACs49t2lQXtSYHBU4TWKeqa99vtccwNYHwfRqQuNhq8l-SMHQ46LJSzgzeOpyotPhxBAOQXwDo54/s1600/Photo+2+%2540+Kamatis+Sa+Atop.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 16px;"><b><span style="color: #7f6000;">Ang usa ka pungpong motimbang nag 1/4 sa kilo.</span></b></span></td></tr>
</tbody></table>
<h3>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">Ug tuod man</span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">, tingali
natayming pod sa maayong panahon, hilabihang nakapamunga sa akong kamatis.
Dagko ug himsog pa gyod kaayog mga bunga. Gani, ang usa ka pungpong o bulig lang
(diin may bunga nga lima o unom) motimbang nag ¼ sa kilo. Ug motuo kag sa dili,
ang 24 ka punoan nakong kamatis mingharbes og 27 kilos tanan-tanan. Nagpasabot
nga nakahatag og tagkaping kilo ang kada punoan.</span></h3>
<h3>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">Aw, kon dako pa laging lugar ang
natamnan, ibutang ta nga nakatanom kog 24 mil ka punoan, miani sab unta kog 27
mil kilos. Ang 27 mil kilos, sa tag-50 ang kilo, pila may sapion? Aw, malabong
1.35 M, di ba?</span></h3>
<h3>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">Hinuon, kadtong 27 kilos,
suma-total to sukad sa pagsugod nakog harbes sa unang semana sa Disyembre
hangtod na sa Pebrero. Sa primero tinagidyot pa lang, tagtunga sa kilo kada
tulo ka adlaw, hangtod natagkaping kilo, ug ang kinadas-agan, tres kilos sa usa
ka pagharbes. Dili mahimong dili harbeson kay nangahinog na man. Ug kada tulo
ka adlaw, mangharbes na pod. Mao lagi nga, kon para pangonsumo lang, dili gyod
maato, uy! Pero kay tindahan man lagi ang silong sa akong garden, aw, didto ra
pod mahagsa sa tagmameso ang buok, usahay puphoan na gyod gani, aron lang dili
mausik.</span></h3>
<h3>
<span style="font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">Ang Diamante Max nga kamatis,
base sa akong </span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">research</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">, kasugdan nag
harbes 55 ka adlaw human sa pag-</span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">transplant</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">.
</span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Transplant</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;"> ang terminong gigamit
sanglit ang mga semilya sa kamatis patuboon pa man sa </span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">seedbed</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;"> og mga tulo ka semana hangtod sa usa ka bulan usa pa
ibalhin pagtanom. Ug sukad sa unang pagharbes, molahutay pa kinig 32 ka
harbesan kapin kun kulang una matibas sa </span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">average</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">
nga </span><i style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">1.5 kg.</i><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt;"> kada punoan.</span></span></h3>
<h3>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal;">Ang
kamatis dili lisod alimahan kay kugihan man kining motubo. Apan taymingonon lang
kaayo ang panahon o tempo. Kini gong kamatis dili gyod moayo kon maatlan sa
sigeng uwan nga maoy pagpamuwak. Mora sab nig mangga nga kon uwanon sa panahon
sa pagpamuswak sa buwak, wa gyoy bungang mohimpos. Mangalata ug mangahulog ang
gagmay o mao pay pagkapormang mga bunga.—</span></h3>
E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-58231444781736575412011-03-25T09:02:00.000-07:002011-03-25T09:24:22.926-07:00Ang Labing Masaarong Bag-ong Magsusulat Sa Bisaya Sa Tuig 2010Ni OMAR KHALID<br />Bisaya Agosto 18, 2010<br /><br />LAING tuig-tingtungha na usab ang natapos alang sa atong tulunghaan sa panulat sa mga batan-on dinhi sa Bisaya. Ug sugod sa unang isip sa Bisaya sa tuig 2009 hangtod sa kataposang isip sa tuig 2010, saksi ang mabuot nga mga magbabasa sa Bismag sa kalamboan sa mga batan-ong tingog nga nagpatublaw sa ilang dagang.<br /><br />Sa tinuod lang, dili lalim ang pagdumala sa <em>young blood writer section</em>. Lahi man god ang akong tratasyon sa bag-ong mga magsusulat. Pinangga ko sila ngalang sa maingon-ingong paagi sab ko nagsugod-sugod.<br /><br />Gibatonan ko ang mas lapad pang pagpasensiya sa batan-ong mga magtatampo. Sama nako kaniadto, puno sab sila sa mga pangutana nga natural lamang sa mga bag-ohanon. Kon kini di matubag, hayan nga ang ilang kaikag inanay nga mohupas. Ug natural nga mokaon kini sa akong ekstrang mga minuto. Gani, labing dako sa panahon kong gigugol sa internet mao ang pagtubag sa ilang mga pangutana nga, kon nauna ka lag usa ka gabii nila, hayan dabudabuhan ka nila sa pinilikito nga mga dasdas. Way sapayan sa kahasol. Nakakat-on man sab ko uban nila. Ang ilang kaalam kanunay sab nga naghagit sa personal kong katakos. Maong wa sab ko maalkanse. Kay usahay, mas daghan og makat-onan ang maestro sa ilang estudyante. Tingali, lahi lang ang panahon karon kon itandi kaniadto. Dili na mamonopoliya sa pipila ang kaalam sa panulat tungod sa panahon sa libreng impormasyon. Gawas pa, sagad sa mga batan-ong magsusulat nagadako sa akademiya ug busa, sayon ug linaktod ang diskusyon kay dili na man ta mobalik sa binata nga mga pagpasabot.<br /><br />Sa kinatibuk-an, akong napanid-an nga ang mga batan-on labihan kamapangahason manulat. Gikuykoy nila ang mga tema nga gilikay-likayan kaniadto sa mga magsusulat. Matawag ba kaha nga demalas o suwerte, nabantayan sab nako ang dakong kahikugang sa mga magbabasa nga, lagmit, dili pa andam mosungasong sa ilang mga kaugalingon dihang ilang nakita ang reyalistikong pagpintal sa mga batan-on sa uban pang mahinungdanong kasinatian sa tawo— mga kasinatian nga angay sab makabaton og luna sa pahina sa Bismag isip testamento sa kalangyab sa imahinasyong Bisdak.<br /><br />Nahimuot kaayo ko sa nakaplagang bag-ong kagawasan sa mga batan-ong magsusulat. Ang arte sa panulat sa mga <em>young blood writer </em>ingon sa kabayo nga nakabuhi sa apiki nga kuwadra ug nagdayak nga nagsaulog sa nakitang bag-ong sibsibanan. Sa akong pagsabot, bag-ong balod kini sa panulat isip hulip sa miaging edad sa katitikan.<br /><br />Sa kinatibuk-an gihapon, nakita nako nga mas <em>technically sound</em> ang bag-ong mga salta karon. Nasayod na sila sa unsay angay isulat ug unsaon pag-atake ang ilang tema nga buot sulaton. Tungod kini sa ilang bentaha nga naangkon. Nagatubo sila sa kalikopan sa unibersidad nga nagmatuto ug nagsangkap kanila sa mga armas sa panulat, sa ako nang gikaingon.<br /><br />Apan namatikdan ko usab nga duna silay kakuwang sa kasaysayan sa tradisyon sa kapanulatang Bisdak. Nagkapangka-pangka sila kon asa magsugod, unsa ang mga daydayan sa panulat nga maingon natong tatak sa usa ka Bisdak. Daw mga ilo sila nga wa makaila kinsa ang ilang mga ginikanan, nangahimugso sila nga way malingi nga kasaysayan. Sa laktod nga pagkasulti, may kakulang sila sa <em>sense of literary history </em>sa ilang kaliwat aron mao untay angklahan unsa man nga direksiyon ang buot nilang taakon.<br /><br />Sa kinupsan, klaro nga nagagunit sila sa pinulongan nga estranyo alang nila. Angkonon man o dili, bakikaw ang pipila kanila sa katakos sa pinulongang Binisaya. Ang kabatid sa pitik ug ritmo, sa huyad ug kiay, sa hagsa ug dagayday sa pamulong dinha sa sinulat maoy magpakita sa kahanas sa magsusulat sa pinulongan nga iyang gigamit. Dinhing bahina tingali ang angay ugmaron pa sa mga batan-on. Ang bisan unsang sinulat nagaagad sa kabatid sa magsusulat sa paggamit sa pinulongan isip pinatik nga teksto. Sa mosugot man siyag sa dili, siya pagasukdon kon giunsa niya pagpahimulos ang tanang birtud sa pinulongan.<br /><br />NIINING tuiga, laing batan-on na usab ang nahukman sa kapangulohan nga iapil na sa laray sa propesyonal nga mga magtatampo sa Bisaya tungod sa gipakitang paglambo sa iyang arte sa panulat.<br /><br />Kadali rang mahinumdoman ang iyang ngalan tungod sa kadaghan na niyag napatik nga mga sinulat dinhi sa Bisaya. Wa siyay giliatan. Tanang <em>genre </em>sa panulat iyang gisangab. Mora siyag tawong lunos nga andam mohabhab bisan anino lang sa kaldero. Mao niy bata nga klarong higugmaon sa editor tungod sa iyang kakugi, sa iyang kapugoso mopasikot-sikot.<br /><br />Namatikdan nako nga maoy paborito niyang sulaton ang may kalabotan sa <em>domestic violence</em>: iresponsable nga amahan, mga anak nga biktima sa pangabuso, gibun-og nga inahan, o unsa pa. Gawas niini, misuway sab siyag laing mga dugokan sama sa krisis sa kailhanan, kakabos, ubp. Pero sa sinugdan di ko kaseguro kon unsa ba gyod siya kaseryoso sa iyang pagka magsusulat kay wa man siya moangat sa lebel nga maoy makapabarog sa akong balhibo.<br /><br />Wa ko magtuo nga moabot ang panahon nga iya kong mapabelib sa iyang abilidad. Oo, maantigo siyang mosulat, di malalis; apan kutob lang niana. Duna man god koy gipangita nga matang sa labok sa usa ka magsusulat aron mawad-an kog rason nganong di ko siya angay ipahimutang sa hataas nga pedestal. Nangita ko sa <em>finesse </em>sa usa ka magsusulat. Dili ko kontento nianang katarongan nga “maantigo na man busa papasaron na lang”. Gisigehan ko siyag pilpil kay nasayod ko nga duna siyay katakos pagduot sa iyang limitasyon aron masalom niya ang tinugkaran sa akong gilok. Nangalukapa ang nanagsunod niyang mga balak ug sugilanon sa akong basurahan dili tungod kay di siya maantigo o kaha buot kong mapugdaw ang iyang mga damgo. Gihimo ko kini aron iya pang langkaton ang kataposang alamag nga anaa sa iyang utokan, idasok kini ngadto sa usa ka obra nga morag baylo sa kataposang gininhawa sa usa ka alagad sa arte. Kay buot kong mahimo gayod siyang takos inig-abot niining adlawa sa tuig; malantaw niya ang kagahapon, asa man siya idagsa sa kapalaran, nga usa siya ka malig-ong sakayan nga nakalabang sa dakong unos. Gawas pa, buot sab ko nga ang tanang pasado sa <em>young blood writer section </em>ning Bisaya mga magsusulat gayod nga de kalibre sa ilang matang— mga magsusulat nga daw iring kumagat nga bisan pag unsaog itsa, tiil gayod ang motugpa, labing menos.<br /><br />Gihatagan ko siyag mga <em>reading assignment </em>aron makapanamin sa gama sa mga banggiitan sa katitikan. Ang di ko malimtan nga gipahinuktokan ko kaniyag dugay mao ang kataposang parapo sa sugilanong “Araby” ni James Joyce ug ipasikpaw kaniya ang mga misteryo niini. Puwerte nakong lingawa sa gipakita niyang pagtubag sa akong hagit.<br /><br />Wala koy pagduda sa iyang tinguha nga makat-on. Apan angkonon ko nga padayon kong nagduda sa iyang kaseryoso sa panulat.<br /><br />Hangtod nga natagik niya ang mga sugilanong “Si Taz” ug ang bag-o lang nga “Terminal”.<br /><br />Sa sugilanong “Si Taz”, napakita niya ang kinadak-an niyang layat sa piksiyong minugbo nga gitawag tag sugilakbit (<em>flash fiction</em>). Gani, maisip man nga korona niya kini sa panulat. Dili sayon ang disiplina sa sugilakbit ilabi na sa mga bag-ohan. Gawas nga pinig-otan sa gitas-on, hapit wala nay luna ang magsusugilanon sa <em>character </em>ug <em>plot development </em>ingon man ang pagpabarog og tensiyon sa estruktura niini. Mugnaon ang sugilanon mga morag kuris-kuris lamang sa <em>sketch pad </em>sa usa ka pintor apan tatawng makabarog isip usa ka arte. Matag pulong ug esenang gamiton managsamang gipaagi sa daghang mga paghinuktok sa awtor.<br /><br />Ang sugilanong “Si Taz” estorya sa usa ka panimalay nga gidangpan sa usa ka iring nga ginganlag Taz. Dako og nahimo si Taz nga kausaban sa kahimtang sa panimuyo sa <em>narrator </em>sa sugilanon: wala nay gising sinina sa ilang aparador, wala nay tuko nga mangiti sa ilang telebisyon. Labaw sa tanan, ang binuhi nilang iro nga si Neo sa gawas na magkan-anan. Apan usa ka panghitabo ang miabot. Namatay si Taz tungod sa pakigsakbang niini sa kobra.<br /><br />Kining maong sugilanon <em>tour de force </em>kaayo tungod sa higpit nga disiplina nga gipahamtang sa awtor. Sama sa “Cien años de soledad” ni Gabriel Garcia Marquez ug “The House of Spirits” ni Isabel Allende, ang sugilanon nagsugod sa <em>flashback</em>.<br /><br />Ang kausaban nga linugdangan sa pag-abot sa iring mao ra say gihimo niyang <em>resolving factor</em> aron mapakita nga gikamingawan sa pamilya sa <em>narrator </em>ang pagkahanaw sa iring kay:<br /><br /><em>Pagkahuman niadtong masulub-ong adlaw, daw mibalik ang panahon. May kinitkitan na usahay ang mga sinina sa aparador. Mibalik na ang mga tuko sa pagpangiti kanamo samtang magtan-aw mig telebisyon. Mitambok nag balik si Neo ug sa kosina na kini magkan-anan.<br /><br />Sama sa una dihang wala pa moabot sa among banay si Taz.</em><br /><br />Kining gipakitang pagka masugyoton sa kataposang duha ka parapo maoy naghungit sa emosyon sa kamingaw ngadto sa imahinasyon sa magbabasa. Nahibalik sa naandan ang kahimtang sa apektadong pamilya sa sugilanon. Apan nahibalik ba god? Bisan miingon ang <em>narrator </em>nga “sama sa una sa dihang wala pa moabot si Taz” apan klaro nga dili na gyod sama sa una. Mora bag tawo nga nanghimakak nga wa siya mingawa sa nahanawng hinigugma pero nagsigeg bakho. Mao sab ni ang nahitabo sa <em>narrator </em>sa sugilanon. Si Taz kabahin na sa ilang gihandom nga kamingaw isip bililhong linalang. Apan kining tanan <em>implied </em>lamang sa kinatibuk-an sa kaasoyan.<br /><br />Nahitabo ang maong epekto tungod kay suwabe kining gi-<em>execute </em>sa awtor. Direkta ang iyang mga linya nga epektibo kaayo sa gitinguha niyang <em>emotional response</em> sa magbabasa.<br /><br />Lahi sab ang atake niya sa obrang “Terminal”. Ang mga karakter gitan-aw pinasikad sa presensiya ug panghukom sa usa ka bangko. Ang teknika dili na hinuon bag-o apan, sa usa ka bag-ohanon nga kini mapalampos, kini talagsaon na uyamot. Ang mga diyalogo usab dinhi kay reyalistik kaayo, butang nga gihigugma kaayo nako sa panugilanon. Ang magsusugilanon god way katungod nga mousab sa unsay kamatuoran. Ang mga bakak sa sugilanon, kon duna man, nga gimugna sa awtor maoy iyang mga himan nga mapalutaw ang halawom nga mga kamatuoran sa tawo.<br /><br />Ning maong obra, gipakita usab ang tinud-anay nga motibo sa mga aktor sulod sa terminal: mga drayber nga mapahimuslanon sa higayon, kabalaka sa mga pasahero nga buot mahiuli sa kagabhion, babaye nga tigpakaaron-ingnon... tanan... tanan... nanagbaton og tawhanong mga taras.<br /><br />Apan adto lugdang ang sugilanon sa iyang <em>counterpoint </em>nga nagpakita sa kasagmuyo sa usa ka bangko. Klaro sa panan-aw sa awtor ang kahimoan ug kadugtongan sa tanang butang bisan kadtong wala na hikit-i sa tawhanong panikaysikay. Sama lagi sa bangko. Busa:<br /><br /><em>Bisag ingon ani lang ko, sandiganan sa mga konduktor o drayber samtang naghuwat og mga pasahero, apan kon wala ako ug ang akong mga igsoon, dili ra ba gyod maporma ning maong terminal. Ug bugtong ako lamang— kami sa akong mga igsoon— ang saksi sa tanang panghitabo. Lainlaing klase sa tawo ang among masaksihan. Lainlaing estorya. Moabot ug mawala sila. Apan kami dili. Pabilin ming managbarog sa among mga puwesto—walay lingkod-lingkod, walay lihok-lihok, walay kapoy-kapoy, walay suweldo.</em><br /><br />Mao ning mga linyaha ang akong gipangita. Mao ni ang halawom nga <em>insight </em>sa usa ka magsusulat nga andam mopayango nako alang sa pag-uyon. Ang gagmayng mga butang nahimoan og dako ug tidlom nga kahulogan.<br /><br />May rason gayod nganong italay siya sa uban pang gradwado sa <em>young blood writer section </em>kauban nilang Cirilo Lacuna, Vera Naome Flores, Elaine Grace Lape, Kevin Lagunda, ug Jona Bering.<br /><br />Ug may lain pa ba, ang kapangulohan sa Bisaya mipahalipay kang Romeo Nicolas Bonsocan— ang napiling “Labing Masaarong Bag-ong Magsusulat Sa Bisaya sa Tuig 2010”. —E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-64840665819577486352011-03-18T08:44:00.000-07:002011-03-18T09:15:45.959-07:00Dokyu sa Kinadak-ang Lantugi sa SugboNi E.S. GODIN<br />Bisaya Peb. 9, 2011<br /><br /><em><strong>(Ikaduhang Pinasidunggan, BATHALAD-Mindanao Tigi sa Pagsulat og Gumalaysay 2010)</strong></em><br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3TgsFtgg-939lx-m8LDfF0i0eu6klVcNYoFdgqaIjypXRWXTyebpjSazGumpFNSLgp45lghGra50yB3BhOgfI-Sap6IxvnFuaTp6tVOiwq5J-bVaP5Dt74W0MhDDi8Rl85yx1uJdtqFA/s1600/pix+para+Dokyu+por+Plugging.jpeg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 137px; height: 115px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3TgsFtgg-939lx-m8LDfF0i0eu6klVcNYoFdgqaIjypXRWXTyebpjSazGumpFNSLgp45lghGra50yB3BhOgfI-Sap6IxvnFuaTp6tVOiwq5J-bVaP5Dt74W0MhDDi8Rl85yx1uJdtqFA/s320/pix+para+Dokyu+por+Plugging.jpeg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5585448812806317266" /></a><br /><br />LAHI ning atong saw-an ron sa ubang mga dokyu kay kini na tingali ang matawag nga dako apan gamay sab nga isyu. Dako tungod kay hangtod ron wala pa kini masulbad. Ug gamay sab tungod kay pila ra kaha kabuok ang nanagpakabana niini.<br /><br />Sa tinuod lang, wala gyod unta sa plano ang pagkober niining maong isyu. Kapoy na kaayog hisgot aning gamayng butang nga halos wala nay nagtalinga. Morag dili na angayng gastoan pag <em>bytes </em>sa utok ang butang nga wala na problemaha sa uban. Disgrasya lang lagi nga ang atong tighunghong maoy dili mahilom— langas kaayong sigeg pasiklap sa hunahuna. Hasol ug makabalda na nuon sa buhat. Haskang ahaka! Gawas pa sab, may kontes lagi sa Bathalad ug dako kunog purohan nga modaog. Maong panahon na kuno nga ikayagyag sa publiko ang hilom apan maoy kinadak-ang lantugi sa kasaysayan sa mga tabunon sa yuta ni Humabon ug Lapulapu.<br /><br />Busa, ania ang Dokyu sa Kinadak-ang Lantugi sa Sugbo:<br /><br />NIADTONG bag-o pa lang gilusad ang programang “Sugbuanon Na Ni” ni Leo Lastimosa uban ni Roger Pono sa radyo ma-Domingo, dihay nanawag ug nagpailang <em>avid listener </em>kuno siya sa ilang programa. Naghisgot-hisgot man god lagi ang duha ka <em>program host </em>bahin sa Cebu ug sa mga bahandi sa kasaysayan niini.<br /><br />“Nagpasalamat lang ko nga inyo nang gitin-aw ang kalibog sa isyu bahin sa SUGBU ug SUGBO pinaagi sa ulohan ning inyong maanindot kaayong programa,” matod pa sa nanawag nga ilang gi-<em>on-the-air </em>kinsa hisabtang miabiba sa bag-o lang gilusad nga programa sa kahanginan.<br /><br />“Tabi, Mister, mahimo bang magpaila ka aron usab masayod ang atong mga tigpaminaw,” salo dayon sa <em>anchor </em>nga si Leo.<br /><br />“Ako diay si Baludoy, ang sikat nga inimbentong karakter ni Piux Kabahar,” maoy daling tubag sa nanawag.<br /><br />“Aha,” timang usab sa <em>co-anchor </em>nga si Roger.<br /><br />“Ikaw si Baludoy, ang inimbentong karakter?” sal-ot usab ni Leo nga morag naglibog.<br /><br />“Oo, Sir. Ako tong si Baludoy.”<br /><br />“Sa unsang pagkahitaboa?” ni Leo pa usab.<br /><br />“<em>Screenname </em>ra nako ang Baludoy, Sir. Dili gyod ko Baludoy kaniadto. Pero dihang napupolar ang Bertuldo ug Baludoy ni Piux diin ako maoy midala sa papel ni Baludoy, nahimo na gyod kong si Baludoy.”<br /><br />“Ah, sa ato pa, ikaw si Baludoy nga kauban ni Bertuldo sa dula ni Piux Kabahar kaniadto,” sal-ot usab ni Roger Pono.<br /><br />“Ah, kadtong gihimoan sab og pelikulang Binisaya!” sumpay ni Leo.<br /><br />“Mao ron, Sir,” sanong sa nanawag.<br /><br />“Salamat kaayo kay nanawag ka,” dason ni Leo. “Maayo unta tog miduaw ka pa diri sa <em>studio</em>.”<br /><br />“Nagpaminaw man lang god ko, Sir, kay kini laging may gipamati na tang panakit sa tuhod usahay, hehe, atraytis lagi, Sir Leo, paita ning tiguls na…”<br /><br />“Hain na man tuod ron ang kauban mong si Bertuldo?” sukot gikan ni Roger.<br /><br />“Ambot buhi pa ba kaha tong tawhana, Sir. Mas bisyoso pa man to nako. Nagkabuwag-buwag na man lagi mi dihang nangawanggets na.”<br /><br />Mingkatay pa ang ilang panagtabi <em>on-air</em> kay nalingaw man pod lagi ang duha ka <em>program host</em>. Wa dangtig pila ka minuto human sa ilang panagtabi, dihay laing nanawag. Balibaran unta sa operetor sa telepono kay napupos na man ang oras sa ilang programa apan namugos gyod ang <em>caller</em>. Mao tong gitugotan na lang nga patingogon kadiyot.<br /><br />“Unsa man ning inyong programa, naay pabor-pabor?” maoy unang bungat nga milanog sa kahanginan.<br /><br />“Tabi, Sir, idiretso palihog sa imong punto kay gamay na lang ang nahibilin natong oras,” santa ni Leo.<br /><br />“Buot lang kong motimang sa gipanulti adtong nanawag nga si Baludoy, Sir. Unsa toy pu’ng niya, natin-aw na ang kalibog sa isyu sa SUGBU ug SUGBO? Morag nasayop tingali to siya, Sir. Sa tinuod lang, hangtod ron, wala pa gyod maklaro kining isyu sa SUGBU batok SUGBO.”<br /><br />“Tabi, kinsa ni Palihog?”<br /><br />“Ako si Bertuldo, Sir, tiguwang na pod tawon. Ug nahibawo ko sa sentimento adtong Baludoy kay dugay ming kauban, pabor to siya nga SUGBU ang matuman. Pero barogan nako nga SUGBO ang tukma, dili SUGBU”.<br /><br />“Salamat sab kay mitawag ka. Nindot tuod ning diskusyona da. Ugaling lang kay wala na tay igong oras sa pagka karon”, pasabot ni Leo. “Buyno, dapiton ko ikaw sa pagtawag o pag-ari gyod personal sa laing higayon… sa sunod Domingo. Ug dapiton ko usab si Baludoy, kon nagpaminaw man siya karon, aron usab makahatag sa iyang panahom.”<br /><br />“Salamat kaayo, Sir. Kita gyong katag ani.”<br /><br />Sa dihang gipalanog na ang ilang <em>station ID </em>agig panapos sa ilang programa, nakaingon si Roger <em>off-air </em>nga, “morag dakong debate ning mahitabo, Leo. Maayo tingali nga atong imbitaron ang kadagkoan sa siyudad ug mga haligi sa mga kapunongan sa mga magsusulat. ”<br /><br />Pilay estorya, gikatakda ang dakong debate-lantugi nila ni Bertuldo ug Baludoy. Nasabotan nga adto na lang gyod sa Plaza Independencia himoon ang maong kalihokan aron makatambong ang tanang gusto mosaksi ug may <em>live coverage </em>nga i-<em>feed </em>sa programa nila ni Leo kay giatol man pod og Domingo.<br /><br />Nanambong tuod ang mga taga Akademiyang Bisaya, LUDABI, BATHALAD, DFI ubp. Diha pod ang kadagkoan sa siyudad. Nagdasok lagi ang mga tawo kay gawas nga daghan ang nakuryoso pagpaminaw, daghan pod ang gusto motan-aw sa linawas gayod nila ni Bertuldo ug Baludoy nga sikat kanhi sa ilang panahon.<br /><br />“Dunay tulo ka bug-at nga punto nganong SUGBU ang angayng gamiton ug dili SUGBO,” maoy pasiunang bungat ni Baludoy dihang siyay natakda nga unang mosulti pagsugod na sa lantugi. Naglisod intawog barog ang tiguwang kay naatol pod laging misugmat ang iyang tuhod. Gilatid sa lagda nga mahimong tubagon dayon matag punto nga matuki sa isigkahabig agad sa pagdumala sa mga tigpataliwala nga gipangunayan gyod nila ni Leo ug Roger.<br /><br />“Ibungat ang imong tulo ka punto kay akong tubagon,” sawo dayon ni Bertuldo nga medyo bakoon na pero ingon sa nagpanikad nang nagbarog atubangan sa iyang mikropono. Mingsibaw dayon ang mga pagakpak ug abiba.<br /><br />“Unang rason,” sugod ni Baludoy, “SUGBU ang tukma tungod kay, base sa atong lagda o kombensiyon sa pagsulat sa Binisaya, “dili angay usbon ang mga ngalan sa tawo, dapit ug ubang mga <em>proper noun </em>sama sa <em>brand </em>sa mga produkto. Tin-aw kana…” Misapaw dayon ang sipang pagakpakay.<br /><br />“Sakto si Baludoy, mga higala, sa iyang giingon nga kombensiyon,” tubag usab ni Bertuldo. “Dili usbon ang mga ngalan o <em>proper noun</em>. Apan yuna pa, ngalan ba diay ang atong gilantugian dinhi? Aw, tinuod na, ngalan lagi ang Sugbo. Apan pasayloang tin-awon nako nga dili ang ngalan mismo maoy punto ning atong lantugi kondili ang mga simbolong titik nga morepresentar sa ngalang Sugbo. Ang espeling, Doy, maoy atong gidebatehan, dili ang ngalan.” Laing gahob nga pagakpak ug abiba milanog sa palibot.<br /><br />“Ayaw pagpinilosopo, Tuldo, kay dili ni sama sa atong pasundayag kanhi nga pulos lang kabuang. Akademikong hilisgotan kini ug nahitaya ang atong pinanggang yutang natawhan.” Misamot na gyod kasibaw ang katawhang naminaw. Isig-abiba sa ilang mga gidapigan. Maila nga nabahin sab ang pagtuo sa publiko bahin sa isyu.<br /><br />“Nan, karon, Doy, unsay labot nianang lagdaa nga espeling ra may buot natong husayon?”<br /><br />“Tungod kay anaa magsumikad sa maong lagda nga dili angayng usbon ang SUGBU nga maoy gigamit sa kakaraanan. Ug kini maoy ikaduhang rason— ang SUGBU maoy gigamit sa kanhing mga magsusulat sama nila ni Vicente Sotto, Rama ug ubp. Busa tukma lang nga kini maoy atong paundayonan.”<br /><br />“Apan unsa may ilang gibasehan sa pagtitik sa “SUGBU”, Doy, dili ba minao-mao lang usab kadto nila sanglit sa ilang panahon wala pa man malatid ang lagda sa paggamit sa U ug O? Gawas pa sab, sila kanhi nanagtamod sa konsepto sa undak sa linitokan sa pag-espeling sa mga pulong— nga kon gahi U ang gamiton ug kon humok O. Apan nasayod ta, nga giwagtang na kanang konseptoha human malatid ang lagda sa U ug O. Gawas pa gayod, tinuod nga sila si Sotto, Rama ubp. minggamit og SUGBU apan daghan usab ang minggamit og SUGBO, kamatuoran nga bisan sila kaniadto wala usab magkasinabot sa tukmang espeling sa maong pulong. Hibaw-i, Doy, mga higala, nga ang Sugbo dili maoy opisyal nga ngalan sanglit lain ang gingalan niini sa atong kolonisador nga Katsila. Nasayod tang tanan nga Cebu na ron ang opisyal nga ngalan ug ang Sugbo nahimo na lang lumad nga ngalan. Ug tungod niining pagka dili na opisyal nga ngalan, wala na hinuon tay kabasehan unsay tukmang espeling niini.<br /><br />“Tingalig nalimot ka na sa leksiyon mo sa <em>history</em>, Tuldo!”<br /><br />“Ah, Pigafetta na sad. Pastilan, Doy, kadtong Uropanhong magsusulat ni Magellan igo lang nagkompirmar nga tinuod gyong Sugbo ang kanhing ngalan sa Cebu. Apan dili nato makompirmar ang espeling tungod kay si Pigafetta nagsulat man lang agad sab sa iyang pagsanasana pinasikad sa ilang alpabetong langyaw. Timan-i nga ang mga Uropanhon yungit manlitok sa mga pulong Binisaya hinungdan nga nasulat niyang (Pigafetta) Zubbu ang Sugbo o Sugbu. Ug duna pa siyay daghang nalistang mga pulong Binisaya, Doy, nga nagpamatuod nga daghag sipyat ang iyang sinanasanang mga pulong sa aktuwal nga linitokan nato sa maong mga pulong. Masabot nga si Pigafetta, por seguro, nagpangutana ngadto sa lumad nga mga Bisaya sa mga ngalan sa mga butang. Ug kon unsay ibungat sa napangutan-an, isulat lang usab ni Pigafetta sumala sa iyang sanasana sanglit wala pay lumad niadto nga maantigong mosulat. Pananglit, ang ‘bugas’ (<em>rice</em>) nasulat niyang ‘bughax’, ang ‘dugos’ (<em>honey</em>) natitik niyang ‘deghex’, ang ‘baboy’ (<em>hog</em>) na-‘babui’, ang ‘manok’ (<em>chicken</em>) natala niyang ‘monoch’, ang ‘adlaw” (<em>sun</em>) nahimong ‘adlo’, ang ‘saging’ na-‘sagin’, ang ‘isda’ (<em>fish</em>) ‘yssida’, ang ‘kawayan’ nahimong ‘cauaghan’, ang ‘tikod’ (<em>heel</em>) natitik niyang ‘tiochid’, ubp. Gani, duda man ko nga Bol-anon ang ubang napangutan-an ni Pigafetta kay ngano mang nasulat niya ang ‘cauaghan’ alang sa ‘kawayan’ ug ‘tiochid’ for ‘tikod’ kon dili pa ang Binol-anong ‘kawajan’ ug ‘tiked’ ang iyang nadungog? Kon wa pa ka kakita aning listahana, Doy, pangitaa sa “Documentary Sources of Philippine History”, Document 15, nga giulohag “First Voyage Around the World” (1519-1522) ni Gregorio F. Zaide.”<br /><br />“Tabi una, mga igsoon,” misal-ot ang tigpataliwala nga si Leo. “Nabati na man nato ang baroganan ni Baludoy, ato unang pamation ang gisukarang baroganan ni Bertuldo ngano nga gibarogan niya ang SUGBO inay sa SUGBU.”<br /><br />“Buyno, usa ra ka punto ning ako, mga higala,” matod ni Bertuldo. “Natuki na sa unahan nga sukad pa kaniadto, nabahin na sa duha ang konsepto sa pagsulat sa maong pulong, dunay SUGBU ug naa poy SUGBO. Ug bisan karon sa kabag-ohan, kon sulayan natog susi sa mga basahon, internet ug uban pa, makita ni nato. Sublion ko pag-ingon nga kining tanang kalibog karon resulta lang sa kawalay tinong tamdanan kanhi sa pagpahimutang sa U ug O. Busa, sa dihang nalatid na ang lagda o tamdanan sa paggamit sa U ug O sa unang Akademiyang Bisaya nila ni Presidente Carlos P. Garcia kanhi, dayag nga nasulbad na usab kining problemaha. Ug sumala sa maong lagda, ang U anha ipahimutang sa una ug sulod nga (mga) silaba samtang ang O anha lamang sa kataposang silaba sa pulong. Sa ato pa, SUGBO ang sakto, dili SUGBU.”<br /><br />“Sipyat gihapon ka, Tuldo,” timang ni Baludoy. “Wa ka ba masayod nga sa mga pagtuon nga gihimo, nasusihan nga ang karaang alpabeto nga gigamit kanhi, alibata ba kadto, aduna lamay tulo ka <em>vowel</em>? A, I ra ug U ang karaan. Nan, SUGBU gyoy tukma, di ba?”<br /><br />“Tinuod gihapon na, Doy, way lalis ana. Apan dili ba nga ang nagtudlo sa atong unang mga ginikanan sa pagsulat ug pagbasa ang mga Katsila na man ginamit ang ilang alpabeto? Ang atong karaang mga basahong Binisaya nga pinatik sa kaparian, ang atong karaang mga publikasyon, di ba nanaggamit na mag O ug E nga sinagop nato sa mga Katsila? Ambi, makangalan ka bag basahong Binisaya nga ang gigamit kadto pang giingon mong tulo lang ka <em>vowel</em>? Wala, Doy, di ba? Busa, dihang gihatagan natog representasyon ang lumadnong ngalan sa yuta ni Humabon pinaagi sa mga letra, SUGBO na gyod ang motukma sanglit niining tungora hagbay ra natong gibiyaan kadtong karaan… kadtong giingong kaligrapiyang alibata.”<br /><br />Miisa sa iyang kamot ang usa sa mga konsehal nga mingtambong dayong ingon, “Sa akong paminaw, morag lisod mahusay sa pagka karon kining maong isyu. Busa, isugyot ko nga ipaagi tag legal kining butanga. Andam kong mopasakag resolusyon niini sa konseho,” namakpak dayon ang bagang duot sa iyang dumadapig nga nanambong. Ug mingsugod ang yagubyob. Kasagaran ming-ingon nga “maayo pa tuod, seguradong sulbad ang problema”. Apan usa sa mga haligi sa mga magsusulat mibarog ug namulong.<br /><br />“Kon ipaagi nig ordinansa, masetol na gyod nuon. Apan kalagmitan kaayong mahitabo mao nga kon unsay impluwensiya sa mga sakop sa konseho labot sa isyu, lagmit mao gyoy motigbabaw. Morag dili makiangayon kay tingog man lang sa pipila ka sakop sa konseho. Ang mas maayo tingali nga ipaagi gyog plebesito aron may representasyon sa tanang mga Bisaya. Isyung katilingbanon kining atong giatubang busa angayng ang katilingban sab ang mohukom. Salamat.”<br /><br />TUOD, mga higala, ibutang ta pananglit nga adlaw karon sa paghukom ug nag-atubang ka na sa balota, unsa may imong pilion: SUGBU ba o SUGBO?—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-42620151125017341102011-01-07T06:43:00.000-08:002011-01-07T06:51:45.565-08:00White Chickens Gipadagko Isip Pastured ChickensNi ZAC B. SARIAN<br />Bisaya Enero 19, 2011<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSDhyphenhyphenDqewOBCJDEdtsC9qeS4MmsMeFJiQvgEp_NZlOPFCQdd5j_vmgfjXZolABalUcLSBj_RkC9RUZ7t_KLXlMsWoJFd3KtRw2ado1HVKjxnjZq_b-N1fivcauhQfSqBTRGKPt_F-nc4o/s1600/Img_3617.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 214px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSDhyphenhyphenDqewOBCJDEdtsC9qeS4MmsMeFJiQvgEp_NZlOPFCQdd5j_vmgfjXZolABalUcLSBj_RkC9RUZ7t_KLXlMsWoJFd3KtRw2ado1HVKjxnjZq_b-N1fivcauhQfSqBTRGKPt_F-nc4o/s320/Img_3617.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5559455471628012642" /></a><br /><strong>Mga binuhiang puting manok nga gipasagdang maningaon sa kasagbotan.</strong><br /><br />DUNAY dakong interes sa luwas ug himsog nga pagkaon. Kini ang hinungdan nganong daghan ang minglikay pagkaon sa manok nga nagdako nga gibombardiyo sa antibiotics ug synthetic growth hormones sama sa ginapadagko karon sa daghang commercial broiler grower.<br /><br />Isip resulta ning padayong pagpakabana bahin sa himsog nga pagkaon, daghan ang mingbalising karon sa pagpamuhi og free-range chickens nga pangbaligya ingon man pangonsumo. Kining mga manoka gipangpasto ug kon hatagan man og komersiyal nga pagkaon walay antibiotic. Ang pastured chickens, bisan og sila foreign breed, lamian usab sama sa netibong manok.<br /><br />Sa minglabayng katuigan, ang nahilig sa free-range chicken nanagpadagko sa colored nga mga manok gikan sa Pransiya. Kontento ang mga grower sa performance sa inangkat nga colored chicken kay mas paspas silang modagko kaysa native nga mga manok.<br /><br />Sa mga suplayer og colored chicks sa nangaging pipila ka tuig, kahinganlan niini si Bobby Inocencio sa Teresa, Rizal. Apan gumikan sa mga problema, mihunong sa pagpangangkat og parent stocks ug mihunong sa pagprodyus og day-old chicks ang mga Inocencio. Sunod niini ang Solraya Enterprises ni Dr. Rey ug Sandy Itchon nga misulod sa pagprodyus og pagpamaligya sa Sunshine nga mga piso, nga gikan usab sa Pransiya.<br /><br />Nakombensir nila ang daghang tawo sa tibuok nasod sa pagsulay sa pagpamuhi og Sunshine chickens pinaagi sa agresibo nilang adbokasiya sa natural nga pagprodyus og pagkaon. Apan ang problema kay ang pag-angkat sa parents stocks dako nag gasto hinungdan nga ang mga piso dili na mabaligya ubos sa P35 matag usa. Duna man ganiy panahon nga ibaligya nila ang mga piso sa tag-P40 ngadto sa tag-P50 kada usa.<br /><br />Ang dakong gasto sa colored chicks ang nakitang dakong babag sa natural farming advocacy sa mga Itchon. Kini ang hinungdan nganong nagpahigayon silag pagsulay. Naghunahuna sila sa pag-pasture og broiler chicks nga ginapatubo sa commercial growers sulod sa mga balay-balay sa manok. Kini gumikan usab sa daghang maayong rason. Una, dunay daghang mapalit nga day-old chicks sa daghang mga dapit sa nasod maong ang mga nanagpatubo dili maglisod sa ilang panginahanglan. Ug kini barato usab. Pananglitan, sa miaging bulan, ang puti nga mga piso ginabaligya lang sa tag-P8 kada usa tungod sa sobra nga suplay. Ug ning bag-o lang, usa ka grower sa Baras, Rizal misulti nga ang presyo mitaas ngadto sa tag-24 kada usa. Apan bisan pa niini, barato ra gyod kaayo ang mga piso sa puti nga manok kaysa colored day-old chicks.<br /><br />Ang mga Itchon nagpadagko sa ilang white chickens sa yanong balay-balay sama sa ilang ginahimo alang sa colored Sasso o Sunshine chickens. Ila kining gi-brood sahi sa colored chicks (21 days) apan buhian sila nga maningaon sa gawas nga mas sayo og usa ka semana.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7UBcsRf_RUdUnEd_LpOQsCT7imRBc4bl7hZd5wK1Zseq1XX8Bx5Nwe7BnPAJpoDacrOeSbcMsqH0lCSXQArJnLaPfXpIetcOSvimg-f69UJiMqNq7FHuKjK0hvN8P-dvH_XtKoi2f2O8/s1600/Img_4646.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 214px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7UBcsRf_RUdUnEd_LpOQsCT7imRBc4bl7hZd5wK1Zseq1XX8Bx5Nwe7BnPAJpoDacrOeSbcMsqH0lCSXQArJnLaPfXpIetcOSvimg-f69UJiMqNq7FHuKjK0hvN8P-dvH_XtKoi2f2O8/s320/Img_4646.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5559455464206085506" /></a><br /><strong>Binuhiang puti nga mga manok nga nagpangita sa ilang pagkaon sa gawas sa ilang balay-balay.</strong><br /><br />Imbes nga mogamit og veterinary drugs, giaplay nila ang fermented plant juice (FPJ) sa ilang ilimnong tubig gikan sa unang adlaw hangtod na sa panahon nga sila anihon aron ibaligya. Kini nakatabang nga paspas nga motubo ang mga manok. Matag tulo ka adlaw, hatagan usab nila og laing fermented product ang mga manok nga gitawag nilag OHN kun Oriental Herbal Nutrient nga magpalig-on sa immune system aron labi pang makasugakod sa mga sakit ug kahapo.<br /><br />Ang mga Itchon naghimo sa kaugalingon nilang plant juice. Maoy paborito nilang mga materyal ang paspas manubo nga mga tanom sama sa alugbati, tangkong, kamote, bani sa saging ug water hyacinth kun water lily. Tagod-tagoron nila kining maong materyal ug i-ferment sinagolan og molasses. Sa matag tulo ka kilo nga tinagod-tagod nga mga materyal, dugangan nila kinig usa ka kilo nga molasses. Kini makaprodyus nag 2.5 liters nga fermented plant juice sulod sa usa ka semana. Unya, duha ka kutsara sa FPJ ang idugang matag litro sa ilimnong tubig sa mga manok.<br /><br />Samtang ang commercial integrators gusto nga ang ilang mga manok maani sulod sa 30 ka adlaw, gituyo sa mga Itchon nga malangan ang pagtubo sa ilang mga manok aron motimbang kinig 1.9 ngadto sa 2 ka kilo (liveweight) inig-edad og 60 ka adlaw. Ilang langanon ang pagtubo sa mga manok pinaagi sa pagpakaon nilag commercial feed kausa sa usa ka adlaw nga ihatag sa alas singko sa hapon. Sa paghimo niini, ang pagtubo hinay kay sa naandan sahi sa ginapraktis sa mga integrator. Apan kini maghatag usab og kahigayonan sa mga manok nga maugmad og maayo ang ilang mga masel nga makaugmad usab sa kalamian sa karne. Sulod sa kataposang 20 ka adlaw, hatagan nila ang mga manok og ginaling mais aron magda’g ang panit sa mga manok, nga maoy kasagarang gusto sa mga kustomer. Gibutyag sa mga Itchon nga ang ilang puti nga mga manok susama kalamian sa free-ranged Sunshine nga ilang ginabaligya kaniadto.<br /><br />Gisulti sa mga Itchon nga ang pagpadagko og puti nga mga manok sa natural nga paagi mokita usab. Base sa ilang kasinatian, migasto lang silag P100 aron makaprodyus og duha ka kilo nga manok sulod sa 60 ka adlaw. Ilang nabaligya ang dressed chicken sa tag-P200 kada kilo. Ang duha ka kilo nga manok (liveweight) kasagaran motimbang og 1.3 ka kilo kon maihaw na ug mabaligya sa P260.<br /><br />Ang mga Itchon nahimong lig-ong tigsangyaw sa natural nga pagpanguma. Sila mga membro usab sa natural farming society kansang mga membro nanagprodyus og mga utanon, prutas, baboy, manok ug ubang mga hayop sa natural nga paagi sa pagpadagko niini. Ang pangulo sa ilang grupo mao si Andry Lim sa Davao City, kinsa bag-o lang nakadawat og pasidungog gikan sa Department of Agriculture alang sa aktibo niining pagsangyaw sa natural nga pagpanguma nga nakat-onan gikan sa eksperto nga Koryano daghang tuig na ang mingbalay.<br /><br />Laing mag-uuma usab nga misulod sa pagpamuhi og puti nga mga manok gikan sa French colored chicken mao si Alex Yu, nga dunay organic farm sa Baras. Rizal. Nagpatubo siyag puti nga mga manok hangtod sa 90 ka adlaw tungod kay mao kiniy gusto sa target niyang mga kostumer. Ang mga Itchon, sa laing bahin, mas gusto ang 60 ngadto sa 79 ka adlaw nga mga manok nga motimbang og labing menos duha ka kilo kay mao usay gusto sa kasamtangan nilang mga kostumer. Nakaugmad na sila og network sa loyal customers kinsa mopalit gikan nila sa nagkadaiyang mga produkto nga naprodyus sa natural farming way sama sa itlog, chicken sausages, karneng baboy ug uban pa.<br /><br />Niining tanan, wala gyoy mausik nga panahon sa pagsulay sa pagpamuhi og puti nga mga manok sa natural nga paagi nga mahimo usab nga imong kapanguwartahan.—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-24712732698264762232010-11-22T04:30:00.000-08:002010-11-22T04:39:30.124-08:00Preskong LettuceTeksto ug mga hulagway ni EGAY TALIPSAI<br />Bisaya Disyembre 1, 2010<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhPo9s4kHelupQaib7r-5kKi3Vzbp2vzyrz12H7DrXlDG8tVbBh3ZtSPRTiGUW5IIB_aeXqhFYg1TXsxZygERcTe05vZwmqqHkmXClaa1iSf883GcqwWi0GUnu2Xb5QrPOSexqRX-dhaio/s1600/my+lettuce+plant+%2540+Potogaleri.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhPo9s4kHelupQaib7r-5kKi3Vzbp2vzyrz12H7DrXlDG8tVbBh3ZtSPRTiGUW5IIB_aeXqhFYg1TXsxZygERcTe05vZwmqqHkmXClaa1iSf883GcqwWi0GUnu2Xb5QrPOSexqRX-dhaio/s320/my+lettuce+plant+%2540+Potogaleri.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5542351847901430354" /></a><br /><br />Ang <em>lettuce </em>maoy sagad nga elemento sa mga salad, preskong lumpiya, ubp. Lamian kini ug sustansiyado. Sagad usab kining ipaunod sa mga tinapay, <em>hamburger</em>, nga paresag <em>mayonnaise </em>silbing sawsawan.<br /><br />Kaniadto, nagtuo ko nga kining klaseha sa mga tanom adto ra mabuhi sa kabugnawan—pananglit sa Benguet, sa taas nga mga dapit sa Mindanao o sa ubang mga nasod. Pero mabuhi man diay ni bisag itisok ras kaang, labi na kay naay mga barayti ron nga para sa <em>lowland</em>. Hinuon, ang haom nga patuboan ani mao gyod unta ang <em>greenhouse</em>.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPEQBJtGtFZnTOo53SbfofZTZHw52kIW3dgiYMo5SZ_Va_6l18jz-k2YJ6QRBdumjqAv91-dXJ0bQwYunzyZNoqRD3DHdaiPdNQ2jVYfVXM2YpCd4eMGrdrU17oTKqTTtrAbfGbL3bKmY/s1600/my+lettuce+%2540+Potogaleri.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPEQBJtGtFZnTOo53SbfofZTZHw52kIW3dgiYMo5SZ_Va_6l18jz-k2YJ6QRBdumjqAv91-dXJ0bQwYunzyZNoqRD3DHdaiPdNQ2jVYfVXM2YpCd4eMGrdrU17oTKqTTtrAbfGbL3bKmY/s320/my+lettuce+%2540+Potogaleri.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5542351845793806162" /></a><br />Sa kaikag nga makasulayg patubo, nagpalit kog usa ka paketeng liso sa suki nakong tindahan. Tuod man, nanurok human nako ikaluyong. Unya gi-<em>transplant </em>nako sa gagmayng mga kaang dangtag 12-15 ka adlaw. Ug puyra buyag, nakaani gyod. Ang dose ka punoan dili na hapit maatog palaman sa tinapay. Tan-awa ra god nang naa sa plato uban sa pipino ug kamatis. Mapakalaway, sa?<br /><br />Ang <em>Curly Green lettuce</em>, sama ning akong tinanom maani 30-35 ka adlaw human sa pag-<em>transplant</em>. Anaa sa P80 ngadto sa P150 ang kilo ani sa mga merkado.—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-65253170687124365632010-11-11T05:08:00.000-08:002010-11-11T05:38:41.763-08:00Dakong Kita Sa Pagpamuhig Manok Nga SassoNi OMAR KHALID<br />Bisaya Septiyembre 29, 2010<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYabMpEo2Bm5jk8TTscJHFkPpRBGcAyD_t8eQUP-H1SfHQYIcf1x8ifJthhyWLF-Zp5iKHB4MElCRfsNnB155qDctZsrDR5SsVspasP9VnQsGFQYjf3APaC3Wo-RQQsSkuoccLeHmxib0/s1600/i+month+old+sasso.bmp"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYabMpEo2Bm5jk8TTscJHFkPpRBGcAyD_t8eQUP-H1SfHQYIcf1x8ifJthhyWLF-Zp5iKHB4MElCRfsNnB155qDctZsrDR5SsVspasP9VnQsGFQYjf3APaC3Wo-RQQsSkuoccLeHmxib0/s320/i+month+old+sasso.bmp" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5538279544701465170" /></a><br /><br />NAHINGAG kog kuyog-kuyog sa mga mag-uuma nga dunay adbokasya sa panguma nga binag-o sukad lang nahigala ang nabantog nga <em>agriculture journalist </em>nga si Ginong Zac Zarian. Ang opisina sa Bisaya ug sa magasing Agriculture magkanait lang ug sanglit tigsulatan man si Ginong Zarian dinhi sa atong Bisaya, di kalikayan nga daghang higayon nga makigkulukabildo siya sa mga sakop sa <em>staff </em>sa Bisaya. Gani, natukod sab ang among Manila Bulletin Urban Gardeners Club nga gilangkoban sa mga kawani sa patikanan nga among gialagaran.<br /><br />Sa sinugdanan, gipalinguglingogan ko lang siya kay, sama sa naandang pagtuo sa kadaghanan, wala koy nakitang klarong potensiyal sa panguma. Tinuod nga gikan ko sa pamilyang mag-uuma. Apan nasan-ot na lang ang purol sa akong amahan, igo lang tawon sa pugong-pugong sa pulso ang abot sa umahan, usahay makapangutang pa gani labi nag tingbayad na sa eskuylahan sa akong pag-eskuyla niadto. Ang iyang pagpanguma tungod lang sa iyang paghigugma sa yuta ug walay katuyoan sa pagpalambo sa kalidad sa kinabuhi.<br /><br />Apan dili ingon niini ang panan-aw ni Ginong Zarian. Alang niya, ang panguma usa ka dakong industriya sa Pilipinas. Siya mismo nagpamatuod niini sa daghan nang <em>success stories</em> nga iyang gipangsulat. Ug siya mismo usa ka buhing saksi sa dakong panalangin sa maayong abot sa kaugalingong umahan. Tungod niini, nadani ko nga paminawon siya. Una kong nabati niya ang manok nga ginganlag <em>sasso </em>(o mas nailhan dinhi sa atong mga <em>local grower </em>sa ngalang <em>sunshine chickens</em>). Mingtingkag akong dunggan sa iyang mga rebelasyon. Dili ko katuo nga may ingon nga matang sa manok. Gani, milangyab pa ang akong panukiduki bahin niini hangtod nga lupig pa nakoy doktor nga nagdesertasyon aron lang suhetohon ang pag-alima niini.<br /><br />Ang kahingag nako sa <em>sasso </em>misangpot sa akong pagsuwayg kuyog sa Agri-kapihan sa Dalan E. Rodriguez, sa Dakbayan sa Quezon niadtong kataposang Domingo sa Abril ning tuiga. Ang Agri-kapihan bayloay sa kaalam tali sa mga mag-uuma diin giorganisar mismo ni Ginong Zarian kaniadtong dekada 80 ug ginahimo matag kataposang Domingo sa bulan sa haluag nga <em>parking area </em>sa sibyaanan DWWW diin usa siya sa mga <em>anchorman </em>sa tulumanong pang-agrikultura. Ang Agri-kapihan walay bulok sa politika; gani, gilikayan man nila nga hisudlan niining kagawa sa katilingban. Nag-adbokeyt sila sa organikong panguma, ug, kon suwertehon ka pa sa imong pagtambong, may madala ka pang sampol nga mga produkto. Walay bayad sa gustong motambong, libre pa ang kape ug biskuwit. Mao ra niy organisasyon nga walay opisyal nga nanagdumala, walay kuwarta nga awayan (nga sagad maoy maingnan sa panagbingkil sa bisan unsang grupo), ug ang tanan mahimong mopaambit sa iyang kahibalo sa panguma.<br /><br />Sa usa ka <em>booth</em>, nakita ko ang mga piso nga gibaligya. Mao na diay to ang mga semilya sa <em>sasso</em>. Misuway kog palit og duha aron sugdan ang dula-dula silbing eksperimento. Ug kay maayo man ang resulta, pagkasunod Agri-kapihan gidugangan pa nako ang akong mga binuhi. Dinha ganiy higayon nga ming-abot og napulog walo ka manok ang akong gibuhi isip usa lamang ka lingaw-lingaw samtang nagpaabot sa oras sa tingtrabaho o kaha, isip usa ka magsusulat, ginahimong wahinganan sa atensiyon samtang nagpagayon-gayon nga maiway ang <em>writer’s block </em>nga sagad moatake sa magsusulat atol sa pagsulat. Imbes usikan ang gamayng bakante atubangan sa balay, gikoral ko kini ug gihimong manokan— butang nga nakalingaw kaayo nako. Ang nakaayo aning <em>sasso </em>kay samag manok-bisaya, puyde rang buhian ug dili ka na mogasto pagpahimog <em>poultry house</em>.<br /><br />Dinhi, kombensido ko nga tinuod ang giingon ni Ginong Zarian. Tiaw mo nga ang laki nga <em>sasso </em>motimbang mag dul-an sa unom ka kilo sulod sa setenta diyas nga pag-atiman ug ang baye mokabat usab og upat ngadtos lima ka kilo! Mas labaw niini kon paabton gyod og 90 diyas. Ug sama sa manok-bisaya, may lami kini nga sukwahi sa naandang manok sa kamerkadohan sa Pilipinas nga largohon natog litok, portipayb deys, diin nagkinahanglan pag daghang lamas aron lang ikalilong ang las-ay niining unod. Tungod sa lami ning <em>sasso</em>, mahimo kang makamandar og presyo, kana kon dinagko na gyod ang imong damgo ug dili na lingaw-lingaw lang sama sa akong katuyoan. Wala na say problema si Misis sa mga biya sa kosina kay duna na man koy kaugalingong “basurero” sa nataran; dili na ko mabalaka kon madugay ang <em>garbage truck</em> kay, total, wa man koy basura nga mabaho.<br /><br />Akong naobserbahan nga kining manoka way pili sa pagakan-on nga lawog: mga bukog sa isda, mga ulo sa buwad, salin sa utan nga linaw-oy, tinigpis sa hinugas, hinagpatan sa mga utanon, panit sa kamote o saging, sapal, bayanan sa lambay, pan-os nga tinapay/kan-on, tinai sa isda, ug uban pa. Kini lahi kaayo sa nauso karon nga manok sa dagkong mga <em>poultry house </em>diin komersiyal nga tubong ang ginalawog kansang mga sustansiya ginama sa laboratoryo ug kargadog <em>growth hormones </em>nga klarong nagdalag daghang sakit segun sa daghan nang mga pagtuon.<br /><br /><strong>Tip Alang sa Mga Buot Mamuhig Sasso Isip Kalingawan</strong><br />ALANG niadtong buot magsugod sa pagpamuhi niining matanga sa manok, dili una molargo sa dinaghan. Bisag mga upat lang una ka manok ang suwayan. Bisan sayon kaayo ang pagbuhi niining matanga sa manok, pero lahi gayod kon ikaw duna nay gamayng kasinatian.<br /><br />Pihoon nga ang napalit nga semilya tinuod gayod nga <em>sasso </em>ug anak sa unang henerasyon o F1 (First Generation). Buot ipasabot, kinahanglan nga ang himungaan niining mga pisoa mao gayod kadtong <em>breeder hens </em>nga gikan sa Pransiya diin magagikan ang kaliwat niining mga manoka. Sa akong panukiduki, dili gayod makaabot sa ekspektasyon kon ang gibuhi nga <em>sasso </em>giunay-unay ra sab natog pasanay o kayha gikan sa suplayer nga dili awtorisado. Dinhi sa Pilipinas, usa lang ang suplayer niining manoka. Kon ang inyong <em>local agrivet supply </em>namaligya og piso nga <em>sasso</em>, pangutan-a kon gikan ba kini sa Solraya Farms. Pangitaa ang ilang mga kartong sudlanan kon duna ba kiniy marka sa kalidad sa nahisgotang suplayer.<br /><br />Tinuod man nga mabuhi ra gihapon ang piso nga gikan sa nag-unayay nga <em>sasso chickens</em>. Apan mamatikdan nimo nga mag-anam gayod kinig kagagmay. Balaod kini sa kinaiyahan nga dili nato masupak.<br /><br />Ang labing mahagiton nga bahin sa pagbuhi niining <em>sunshine chickens </em>mao ang pagpadako niini gikan sa unang adlaw hangtod sa kawhaag usa ka adlaw. Ngano? Sa pagdala mo pa lang ngadto sa imong balay o asa nimo sila buhia, daan na kining mahapo sa biyahe. Busa inig-abot sa inyo, hatagan dayon nimo silag tubig nga mainom nga binaliborag diyotayng asukal. Kon naay watermelon, mas maayo nga mao kiniy imong ipasupsop aron paghupay sa natagamtaman nilang <em>stress</em>.<br /><br />Kon mapamilyar na sila sa giandam nimong <em>brooder coop</em>, sugdan dayon nimo silag hatag og <em>chick booster</em>. Ang matag piso mokonsumo og tunga sa kilong <em>chick booster </em>hangtod sa pag-edad niinig 21 diyas— ang edad nga mahimo nang buhian sa nataran. Ayaw gayod itugot nga mahutdan silag pagkaon. Batasan niining manoka nga magsigeg kaon bisan sa gabii. Gamiti og <em>feeder </em>ang pagkaon nila aron pagmenos sa <em>wastage</em>. Gamiti sab og <em>water despenser </em>ang tubig nga mabaw rag biawan aron dili sila malumos. Idistansiya ang <em>feeder </em>sa <em>water dispenser </em>paglikay nga magsambahog ang tubig og <em>chick booster</em>. Kon kini magkasagol, moresulta sa kahugaw sa tangkal ug modapit sa mga bakterya nga mahimong magdalag sakit sa huyang pang mga piso.<br /><br />Ang <em>brooder coop</em>, kinahanglan may igong espasyo alang sa mga piso ug may igong bentilasyon. Ang matag piso nagkinahanglag gidak-on sa espasyo nga susama sa mubong <em>bondpaper</em>. Ang matag piso nagkinahanglag <em>1 watt </em>nga kainiton sa suga. Apan kon usa ka gatos ka buok ang imong piso (o sobra pa) ayaw paggamit og bombilya nga usa ra ka buok kansang kainiton moabot og <em>100 watts</em>. Init ra kaayo kini sa mga piso nga mahatungod mismo sa bombilya. Mas maayo nga mogamit kag mga napulo ka <em>5 watts </em>nga bombilya nga imong katag-katagon sulod tangkal.<br /><br />Mag-anam kadako ang piso, mag-anam usab kagamay ang panginahanglan nila sa kainiton. Busa, matag semana, mahimong ibanan nimo ang bombilya o kaha ianam og pataas ang bombilya aron madistansiya kini sa mga piso. Kon magsigeg piyak ang mga piso, duna kiniy problema. Imong susihon basin dunay ilaga o kaha dangan nga nakasulod nga nahimong hinungdan sa ilang kahiwasa. Bantayi sab nga kon magpundokay ang mga piso sa usa ka lugar, nagpasabot nga kuwang ang kainit nga ilang nadawat. Apan bisan niining tanan, kinahanglan nga mogamit ka gihapon sa kaugalingon mong paniid. Kon may mamatikdan kang kausaban sa ilang mga kinaiya, susiha gilayon. Lainon ang mga piso nga dunay sakit aron mao lamay ipailawom sa medikasyon. Mahimong suplementohan og <em>probiotic </em>ang tubig nilang ilimnon. Sa ikaduhang semana, mahimong painitan sila sa Adlaw sa sayong buntag (samtang nanglimpiyo ka sa tangkal) ug aron sab sila makadagan-dagan sa nataran alang sa gikinahanglang ehersisyo.<br /><br />Inig-edad og 21 diyas, andam na nga buhian sila sa unang higayon sa imong nataran. Labing menos, usa ka metro kuwadrado matag ulo ang ideyal nga espasyo sa imong <em>ranging space</em>. Una sa tanan, seguroa nga lig-on ang imong koral o kaha dili daling masulod sa mga ilaga, iring, iro, o unsa pa dinhang dangan apil na ang kawatan. Kanunayng ibutang sa hunahuna nga kining manoka buhion sa organikong pamaagi. Busa, kutob sa mahimo, likayan ang paggamit og komersiyal nga tubong kon kini gibuhian na nimo sa nataran. Mas gusto nila ang dahon sa humokon nga mga tanom kay <em>grass-feed </em>man lagi kini sila. Kon gikinahanglan nga suplementohan og komersiyal nga pagkaon, hatagi silag <em>broiler starter crumble</em>. Sa akong bahin, ang <em>broiler starter </em>gisagolan nakog <em>cracked yellow corn </em>ug <em>integra 200 </em>sa <em>ratio </em>nga 1:1: ½. Ang tradisyonal man god nga <em>broiler starter crumble</em>, gi-<em>formulate </em>man lang alang sa panginahanglan sa Vantress Chickens. Sa akong inimbento nga <em>feed formula</em>, kusog kaayong motubo ang <em>sasso</em>.<br /><br />Namatikdan man god nako nga dinhay higayon nga magtinuhakay ang mga <em>sasso</em>. Ug dinhay pipila nga mokaon sa arol nga balhibo o kaha sa balhibo sa ulo sa ilang kauban. Sa akong pagdukiduki, mao diay niy mahitabo kon ang mga manok kulang sa protina sa ilang lawas. Ang balhibo man god adunay protina. Sa ato pa, ang maong batasan maoy timailhan sa kakuwang nila sa protina. Ug kay ang <em>yellow corn </em>dasok man sa <em>crude protien</em>, gisuwayan nako nig sagol sa lawog. Dangtag usa ka semana, wala na sila mag-unayayg kaon sa ilang mga balhibo.<br /><br />Hinuon, namatikdan ko nga kon kanunay lang ang suplay sa natural nilang pagkaon, mas pilion nila kini bisan pag dunay pundong <em>feed formula </em>ang imong gipahiluna nga mga <em>feeder</em>. Way urti ang kaon niining manoka. Busa, aron makab-ot nimo ang kinatas-ang ekspektasyon, pakan-a sila kutob sa ilang gusto, <em>ad libitum</em>.<br /><br />Hatagi sila kanunay og limpiyong tubig ug landong nga igong kapasilongan. Nagkinahanglan sab silag preskong hangin aron kanunayng piskay. Hatagi usab silag makakha sama sa kinaon sa sepilya, uhot, tahop sa humay (<em>rice hull</em>) o kaha mga sinilhig nga biya sa nataran. Sa mga sama nako nga nagpuyo sa dapit diin dunay daghang silingan nga sensitibo sa baho sa iti, gibuliboran nako ang ilang lublobanan og Biosec.<br /><br />Ang Biosec organiko gihapon nga <em>farm input </em>ug makatabang pagneyutralisar sa <em>methane gas </em>nga natural lamang sa mga tangkal sa manok. Makatabang sab kini pagpusgo sa <em>life cycle </em>sa langaw nga sagad modugok sa biya sa manok.<br /><br />Sulod sa saysenta ka adlaw, dako na kaayo ang <em>sasso</em>, dili na nimo mahakop. Puyde nang komedyahan og ihaw kon way matilang sud-an. Apan ang ideyal niini nga edad sa pag-ihaw mao ang 84-90 diyas. Niining edara, mogawas na ang iyang lami ug mosakto na sab ang tekstura sa iyang unod.<br /><br />Dili matukib ang akong kalipay nga mihimpos ang akong kalingawan. Karon, kon but-on nako, mahimo ra kong magsignit sa nataran og sarang masud-an. Morag di katuohan nga sulod sa subdibisyon may sekreto kong tinubdan sa panud-an.<br /><br />Kon nakapamuhi kog <em>sunshine/sasso chicken </em>sa nagkaidir-idir kong espasyo diri sa Dakbayan sa San Jose del Monte, Bulacan, unsa na kaha sa atong kabanikanhan diin ang bakanteng mga luna gipasagdan lang nga ilogon sa kabaknotan? Kon nakahimo kog mapuslanong kalingawan taliwa sa nagtagsok kong buluhaton sa opisina sa Bismag, unsa na kaha kadtong dakog panahon sa tibuok adlaw? Kon ako nga magsusulat kang kansang handurawan kanunayng gihasi sa awhag sa pagtagik og mga ideya nakahimo pa sa inantigong sapar-sapar sa panud-an, unsa na kaha kadtong walay opisyo sa panimalay? Tagpila ba ron ang kilo sa manok nga bisaya? Kon duna kay usa ka gatos ka buok <em>sasso chicken</em>, ug kuridason ta lag tagkuwatro kilos ang kada usa, pila may sapion nimo sulod lang sa tulo ka buwan nga buhi-buhi niini? Kinahanglan ka pa bang moabrod o kaha magpakilimos og kaluoy sa mga kompaniya aron lang dawaton sa panarbaho nga minimum ray suweldo?<br />Hinuktoki kini, higala. —E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-32782521695416824892010-10-15T05:31:00.000-07:002010-10-15T06:12:44.085-07:00Dugang Kasayoran sa Pagpamuhig Sunshine ChickensTeksto ug mga hulagway ni E.S. GODIN<br />Bisaya Okt. 13, 2010<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjw8slCA81-KG4zOYzKDlkw5mmMSLheYBMWfCk1PYnoiZ8JQsG22dJPjgQh1GGwsd67XYrRbl6pTjct8iC4OzZ1JXHQMRx7unCVhVJBqNKTFa2C4BhIv7G_11Zhfvhh9lK7Fx4hFndjARE/s1600/1+mo+old+sasso.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjw8slCA81-KG4zOYzKDlkw5mmMSLheYBMWfCk1PYnoiZ8JQsG22dJPjgQh1GGwsd67XYrRbl6pTjct8iC4OzZ1JXHQMRx7unCVhVJBqNKTFa2C4BhIv7G_11Zhfvhh9lK7Fx4hFndjARE/s320/1+mo+old+sasso.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5528250815853092242" /></a><br /><strong>Ang unom ka piso sa mag-usa pa lang ka buwan.</strong><br /><br />SA miaging gula ning Bisaya (Septiyembre 29 nga isyu), atong nabasa ang sinulat nga nag-ulohag “Dakong Kita sa Pagpamuhig Manok nga SASSO” ni Omar Khalid diin atong nasayran ang masaarong potensiyal niini isip maayong <em>sideline </em>(kalingawang panud-an) ug ngadto na sa dinaghan kun dinagko nga <em>farm project</em>.<br /><br />Maingon ta nga sayantipik ang pagkahubit niya sa maong artikulo ilabi na sa giya sa pagbuhi niini sukad sa piso pa hangtod na sa pagkadagko. Apan bisan pa sa kadetalyado sa maong sinulat, may mga natad pa gihapon nga wala niya mataak, mga posibilidad sa teknolohiya nga iya lamang nalabyan, kaha tungod sa kalimitado sa espasyo o di ba gituyo gyod niya nga ipadaplin lang una.<br /><br />Sa tinuod lang, akoy nagsugyot niya nga sulaton ang mga kasinatian namo sa pagpamuhi lagi aning klaseha sa mga manok. Apan ambot unsay nakaon sa tagsulat nga mipaturatoy man lang siyag hisgot sa iyaha ug wa gyod intawon ko apila bisag lakbit na lang. Nalimot ba siya nga managsilingan ra mi diri sa San Jose del Monte, Bulacan, nag-ipon ra gani mig nataran, ug nga kay namuhi man sad kog <em>sasso </em>o <em>sunshine chicken</em>, may kasinatian sab unta ko nga angay niyang hisgotan? Sang ahaka bataa. Milugsot lag iya.<br /><br />Pero mayra sad nuon kay aron makapasangil ko pagpaambit sab ning akoa mismong kasinatian ug kasayorang nakuykoyan. Medyo lahi gyod nuon ning akoa sa iyaha bisan pareha ra mig gipalitan og mga piso, ang garantisadong <em>First generation line </em>sa Solraya Farm, ang numero unong malamposong <em>breeder/distributor </em>niining mga klaseha sa manok dinhis atong nasod. Dias Luzon ang konsentrasyon sa Solraya Farms apan mo-<em>ship </em>silas mga order gikan sa Mindanao ug Kabisay-an. Mohatag pa gani silag <em>technical assistance </em>sa mga kliyente nga dinagko nag order.<br /><br />Sa akong pupaniid, dili pa kaayo daghan ang namuhi ining mga manoka. Kasagaran sa namuhi ani mga dinagko nga <em>project</em>. Ambot ngano kahang wala man kaayoy namuhi ini sa <em>backyard </em>nga puyde ra man unta kaayo. Morag demalas bitaw kaayong hunahunaon nga sa kasaraban natong mga Noypi og adobo/piniritong manok sa sikat nga mga <em>food chain</em>, wa man nuon kaayoy namuhi ining mga manoka sa kabarangayan. Hinuon, lagmit tungod pod sa kakuwang sa kasayoran ug sa taas-taas nga presyo sa kaliwat ining mga manoka. Diri lang sa Manila, tag-50 pesos man ang buok sa piso kon tinagidyot ray paliton, sama namo nga mingsuway lag tag-unom ngadtos napulo kabuok. Kon dinaghan ang paliton, medyo makamenos kay tagtres mil kinyentos ra mang gatos nga maoy presyo mismo sa Solraya.<br /><br />Makatabang gyod nuon kaayo, kay tiaw bay su’d sa saysenta ka adlaw, makaihaw na man gyod. Unya kay sa bukid kanang manok nga sud-an na baya gyod na. Ang nakanindot pa aning <em>sasso </em>tandi sa tradisyonal nga manok-bisaya kay gawas nga dagko, daling maharbes, ug mokaon bisag unsa, makapinta ka pa gyog buhi bisag pila ka buok kay anaa may suplay sa mga piso. Lahi sa manok-bisaya nga kinahanglan pang magpalumlom o magpa-<em>incubate </em>sa limitado pod nga gidaghanon kay pangitaon baya ang itlog sa manok-bisaya ron. Dugang pa gayod, kining <em>sasso chicken </em>dili makalupad, dili sama sa ordinaryong manok nga tulin manglupad nga lisod nang dakpon kon maidlas. Ug sama sa kasagarang binuhiang manok, kining mga manoka wala na magkinahanglan og bakuna kontra sa mga sakit.<br /><br />Ang akoa lang unom ka buok piso, gisulod ko lang sa <em>2 x 3 feet </em>nga tangkal nga gipahimutang namo kilid sa koral sulod sa gamay namong nataran. Ug puyra buyag, nanagko man sad bisan sa ilang kahuot sa espasyo. Hinuon, lahi ra gyod ang tinuboan kon binuhian ug libre silang makasuroy-suroy, makapangakha ug makapaningaon sa mga sagbot ug insektong hiagian nila sa palibot.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKx4XlID8UJmNu-hqQcyGSDy39b-eTXjkDw3lKcBadZJ7lCdVXcbzI-oH_6FGQDnWNsIjw1a2kdfKGwHo8iK3EmafxNodRdWbwf3TCROusVfcSKSbDdO0ECwPxYozfGr5q-2Yo2wqNnrk/s1600/6+ka+manok+sa+tangkal.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKx4XlID8UJmNu-hqQcyGSDy39b-eTXjkDw3lKcBadZJ7lCdVXcbzI-oH_6FGQDnWNsIjw1a2kdfKGwHo8iK3EmafxNodRdWbwf3TCROusVfcSKSbDdO0ECwPxYozfGr5q-2Yo2wqNnrk/s320/6+ka+manok+sa+tangkal.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5528258848639374354" /></a><br /><strong>Ang unom ka manok sa tangkal sa dihang tulo na ka buwan</strong><br /><br /><strong>UBANG BENEPISYO SA PAGPAMUHIG SASSO</strong><br />Ang komun nga problema sa pagpamuhig manok mao ang kaisog sa baho sa mga hugaw kun biya niini. Apan inay problemahon ang mga iti, pahimuslan kini pinaagi sa pag-integreyt sa ubang mga <em>agri-project</em>. Una na ang paghimo niining abono. Ang iti sa manok una na lang sa kahawod nga pangpatambok sa mga tanom gumikan sa <em>enzyme </em>nga anaa niini ingon man sa mga sustansiyang naggikan sa gituktok sa manok. Busa, ang dagkong mga manokan, gawas nga mokita sa karne o itlog, mahalin usab lakip ang mga iti. Sa ginagmay nga pamuhi, ang akong unom ka buok pananglit, makatigom nag tunga sa baldeng iti sulod sa usa ka semana. Ug kini akong ginadugang sa <em>compost </em>aron dili manimaho ug aron daling magamit. Mahimo sab nga ipakaon kini sa mga wati (African Night Crawler o ANC) aron daling mahimong abono. Apan kon walay binuhing wati ug hasolan paghimog <em>compost file</em>, mahimong isulod lang kini sa sako ug ihumol sa <em>drum </em>nga may tubig. Human sa usa ka semana o kapin nga paghumol, ang tubig mahimo nang magamit isip abono.<br /><br />Sa mga nanaggarden, <em>backyard </em>man o dinagko, ang manok maoy usa sa maayong iintegreyt. Pananglit naa kay dosentos metro kuwadradong paliyahan, mahimo na ning buhiag dosentos pod kabuok <em>sasso chicken</em>. Ang paliya unang maharbesan human sa usa ka buwan kapin sukad sa pag-<em>transplant </em>ug kini magpadayon pagpamunga su’d sa duha kun tulo ka buwan depende sa pag-atiman. Sa ato pa, samtang mag-ani ka sa mga paliya, mag-ani ka na sab sa mga manok. Ania ang simpleng paagi:<br /><br />Samtang nag-andam ka sa luna nga tamnan, paliya ba, upo, sikwa, andamon na usab ang <em>brooding pen </em>alang sa mga piso. Sa higayong mag-<em>transplant </em>na sa mga <em>seedling </em>ngadto sa tamnanang luna, seguroon nga anaa na usab ang inorder nga mga piso sa inandam nga <em>brooder coop</em> o <em>brooding pen</em>. Kini aron nga samtang magtubo ang mga <em>seedling </em>sa paliya, ang mga piso nag-anam na sag kalig-on sulod sa <em>brooder coop</em>. Igo nga mangatay na ang mga paliya sa pakatayan niini human sa usa ka buwan, ang mga piso andam na usab nga pamuhian sa ilawom sa paliyahan.<br /><br />Sa dili pa buhian ang mga piso o dungan sa pagbuhi sa mga piso, kinahanglang panangtangon ang mga dahon ug mga sanga sa paliya nga anaa ubos sa pakatayan. Ayaw hulata nga ang mga manok maoy moharbes sa mga dahon aron dili mangadaot ang mga tanom. Mao day ibilin ang anaa sa ibabaw nga dili na maabot sa mga manok. Hinuon, ang tinangtang nga mga dahon maoy ipakaon aron kapahimuslan. Matngonan lang nga inigbuhi sa mga piso, may igo nang kahingkod ang punoan sa mga paliya nga dili na nila matuhak. Matngonan usab nga kinahanglang ihiklin una ang mga manok kon gikinahanglan o kon dili kalikayan nga mogamit og kemikal nga pang-esprey sa mga dangan sa tanom nga paliya.<br /><br />Sa di pa matibas ang mga paliya, ang mga manok motimbang nag labing menos tres o kuwatro kilos kada usa. Gawas niini nga benepisyo, ang mga sagbot nga manubo atohon og kaon sa mga manok samtang ang mga iti ug mga usik-usik sa tuktokon nagpatabunok usab sa yuta.<br /><br />Sa among naobserbahan, morag kombinasyon sa kanding ug baboy ang kinaiya sa kinan-an niining mga manoka— mokaog lab-as nga mga dahon apan puwerte sab mokaog luto. Pananglit, lab-as nga tinadtad tangkong o kaha petsay, ampay kaayo nila; ga’y sa kamote, redyek nga bunga sa paliya, talong, gabi o di ba dahon sa kamunggay linat-anan nga tinemplahag gamayng asin, asusss, suyopon lang. Mao lagi nga maayo kaayong iintegreyt ning mga manoka kay ang <em>reject </em>ug sobrang mga abot sa pananom nga dili mahalin ikalawog man. Walay mausik.<br /><br />Gawas sa paliyahan o uban pang habog ug mokatay nga mga tanom, ang <em>sasso chicken </em>mahimo usab nga iintegreyt sa ubang matang sa plantasyon sama sa sagingan, manggahan, kapehan o kaha kalubihan.<br /><br /><strong>DUHA KA PAAGI SA PAGHIMOG BALAY-BALAY SA MGA PISO</strong><br />Ang <em>brooding pen </em>o <em>brooder coop</em>— balay-balay nga butangan samtang gagmay pa ang mga piso— mahimong tangkal gyod nga sinawgan ug may sawod nga playwod sa ilawom alang sa sayon nga paglimpiyo ug pagkolekta sa mga iti matag karon ug unya. Apan kon gusto nga dili na maglinimpiyohay sa mga iti nga matigom, maoy piliong disenyo sa <em>brooding pen </em>ang dili sinawgan. Mahimong usa lang kini ka payag-payag nga kinoral og kawayan o kaha <em>nylon </em>nga net. Ang importante nga luwas kini sa uwan, init ug manunukob nga mga mananap. Sanglit dili man sinawgan, ang yuta sa tangkal butangan og sinunog nga upak sa humay (<em>carbonized rice hull</em>) sa gibag-on nga mga usa ka dangaw o kapin pa. Niini, ang mga iti ug tubig anam-anam ra nga motuhop sa sinunog (apan dili abo) nga upak o tahop sa humay nga maoy makapakontrolar sa baho. Mas maayo sab kon ang hanig nga sinunog tahop kabuliborag Biosec.<br /><br />Inigkaharbes sa mga manok, ang <em>carbonized rice hull </em>uban sa nagkadugta nga mga iti mahimo na sang ibaligya o kaha gamitong abono.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhFVknPJgsxAhf4FeT-9LqPCAX8GZXKC4qzzrFOpikiyqHIId_PjxwXatOgBhnY0rK79X9XVjnNHA8J-IES6-Ruybmw2KN1XsGiK-MsnP8ep41AYKBQH3k7ANXIWfmsnDcRq2JU51nx3kc/s1600/4+mos+old+nagsugod+nag+pangitlog.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhFVknPJgsxAhf4FeT-9LqPCAX8GZXKC4qzzrFOpikiyqHIId_PjxwXatOgBhnY0rK79X9XVjnNHA8J-IES6-Ruybmw2KN1XsGiK-MsnP8ep41AYKBQH3k7ANXIWfmsnDcRq2JU51nx3kc/s320/4+mos+old+nagsugod+nag+pangitlog.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5528258855326053858" /></a><br /><strong>Ang upat ka buwan kapin nga nagsugod nag pangitlog.</strong><br /><br /><strong>PAGPASTO SA MGA MANOK</strong><br />Bisan tuod mabuhi ra ning mga manoka sulod sa tangkal, mas maayo gyod nga kabuhian kini sa <em>open space</em>. Ang dakong tumong niining pagbuhi og <em>free-range chicken </em>mao man gyod nga aron kalikayan ang kanunay nga pagpakaon sa manok og mga <em>synthetic feed </em>nga giingong moapektar lagi gyod sa panglawas sa tawo. Mas <em>healthy </em>ang binuhian kay maningaon ra man sa berdeng mga sagbot. Organic. Ug unya, mas lamian sab ang binuhian kay bantok og mga masel ug gamay ra og tambok sanglit praktisado man sa pangakha ug unsa pang lihok nila sa gawas. Laing dakong bentaha sa pagka binuhian, siyempre, mao ang menos nga gasto sa tuktokon. Busa, kinahanglang buhian, pastohon sa abundag makaon nga lugar ang mga manok.<br /><br />Ang problema usahay, labi na adtong wa intawoy dagkong yuta, mao ang luna nga kabutangan. Tungod god sa kakusog mangaon aning mga manoka, dali rang maupaw ang kasagbotan. Mahurot nila dayon. Ang sulbad sa uban, ilang gibahin ngadto sa duha ang gitaganang luna. Ang unang katunga mao lang una ang gikoral sa net ug gipastohan sa mga manok. Pagkahurot sa mga sagbot, ang laing katunga na say palargahan. Igo nga mahurot-hurot ang mga sagbot sa ikaduhang bahin, nanubo na sab ang sa pikas.<br /><br /><strong>MGA MATANG SA MANOK NGA SASSO </strong><br />Samtang kining mga manoka nailhan sa ngalan nga SASSO, o Sunshine sa mga lokal <em>grower</em>, kining matanga aduna na usay lainlaing barayti.<br /><br />Pipila sa popular nga barayti nga ania na nganhi sa atong nasod mao ang Sussex, Naked Neck, T-Master, Marans, ubp.—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-67702616751105626542010-07-23T06:54:00.000-07:002010-08-06T05:14:11.069-07:00Pagdumala og Backyard GardenTeksto ug mga hulagway ni E.S. GODIN<br />Bisaya Hulyo 21, 2010<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPBnk-bagrxWiGOElV3eA3V3Qrzkf0EJC8rWsUJ7twDx0OrOhCQ_poBD1UEzEwjriTKo6vpo18pcD2AKB5sXU3X0j0zhVGE5tKjR9kasQhTQR2qzRKzYhM6HR-Dlsfdv_RyWL_m06g8TY/s1600/pic+1+for+Pagdumala+og+backyard+garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPBnk-bagrxWiGOElV3eA3V3Qrzkf0EJC8rWsUJ7twDx0OrOhCQ_poBD1UEzEwjriTKo6vpo18pcD2AKB5sXU3X0j0zhVGE5tKjR9kasQhTQR2qzRKzYhM6HR-Dlsfdv_RyWL_m06g8TY/s320/pic+1+for+Pagdumala+og+backyard+garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5497100121783693298" /></a><br /><br /><strong>Si Misis nga nakilatan sa kamera.</strong><br /><br />SA hilabihang pagsaka sa presyo sa mga palaliton karon, dayag na lang nga hinungdanon kaayo ang pagbaton og <em>backyard garden </em>nga tamnan sa klase-klaseng mga utanon, mga lamas, ingon man mga tanom nga magamit isip tambal. Niini, dili ka lang makadaginot og dako, may presko ug organikong utanon ka na, mahimo ka pa gyong mokita pinaagi sa pagbaligya kon may sobra. Ug kon alang-alang rang ibaligya, ngano mag ihatag lang ngadto sa wala. Kaayo na man lang nga makatunol kag grasya sa imong silingan, dili ba?<br /><br />Gawas sa mga kaayohang nahisgotan na, ang paggarden usa pa gayod ka maayong ehersisyo— usa ka mapuslanong pasingot nga makawagtang sa <em>mental </em>ug <em>physical stress </em>ilabi na sa mga tawong nanag-opisina o kaha sa mga edarang wala nay lingaw human moretiro sa panarbaho.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhj_HkzPEVKPUWYYXyCWxh452clKZRJ2gYxDSo-SN966tFOHFgs7LBCVcRvIeiB7o1OFsiSaN26-mGHZvzIGYmWtZIOiC80XvHq7LKNh3SvfKVk36qGUyELMOUnMy-sg6p9xS2cArlUXGA/s1600/talong+%40+Pagdumala+og+Backyard+garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhj_HkzPEVKPUWYYXyCWxh452clKZRJ2gYxDSo-SN966tFOHFgs7LBCVcRvIeiB7o1OFsiSaN26-mGHZvzIGYmWtZIOiC80XvHq7LKNh3SvfKVk36qGUyELMOUnMy-sg6p9xS2cArlUXGA/s320/talong+%40+Pagdumala+og+Backyard+garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5497100116481598098" /></a><br /><br />Busa, unsa pay gihulat. Gamita ang imong ekstrang oras. Bugwala ang bakanteng luna sa nataran o di ba sa luyo sa balay. Seguradong malingaw ka.<br /><br />Sa pagbaton og <em>backyard garden</em>, niay pipila ka punto sa pagdumala nga angay tamdan aron mas magmabungahon ang imong kahago.<br /><br /><strong>PAGPLANO SA LUNA UG SA ITANOM</strong><br />Tungod kay ang proyekto usa man ka <em>backyard garden</em>— nga nagpasabot og pagpananom sa palibot sa balay— importante kaayo niini ang pagplano sa disenyo o <em>landscape</em> agad usab sa bakanteng luna ingon man sa posibleng itanom aron sa ingon angayan kining tan-awon uban sa kinatibuk-ang bantang sa pinuy-anan. Planohon og maayo kon unsay haom nga posisyon sa mga <em>plot</em> ug kon unsay itanom niini aron dili kini magkalandrakas tan-awon.<br /><br />Siyempre, ang paghimo sa mga <em>plot</em> ug ang distansiya niini, mag-agad sa gidak-on ug ingon man sa posisyon sa luna lakip na sa klase sa itanom sa matag <em>plot</em>. Ang paghimog unipormadong gidagkoon sa mga <em>plot</em> makatabang kaayo sa hapsay nga plastada niini. Ug kon nindot mang tan-awon bisan sa mga <em>plot</em> pa lang, unsa na kaha kon maglabong na kini sa mga tanom, di ba?<br /><br />Dili isyu dinhi ang gidak-on sa luna nga tamnan. Kon adunay bakanteng luna nga baleg napulo ka metro kuwadrado, puyde na kaayo. Kon naay 150 metro kuwadrado o labaw pa, mas maayo— kining gidak-ona moani na ganig sobra kaayo sa gikinahanglan sa pamilya, busa seguradong makapanghatag na o kaha makabaligya.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBd2jR3gVP0kkkOFskjfGCCZ8xINrL-p5_Z5wPf3Jup1wNGvsVVWyXfLPjDesp7pW1WaQ-uX6OO_XzXFc5H0L3E2QJrMTbTm-TW1qHrMN6x9ppHW-ZOerfsMeVTnhnJDmq8KH89Uckq4A/s1600/green+mulching+%40+Pagdumala+og+Backyard+garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 240px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBd2jR3gVP0kkkOFskjfGCCZ8xINrL-p5_Z5wPf3Jup1wNGvsVVWyXfLPjDesp7pW1WaQ-uX6OO_XzXFc5H0L3E2QJrMTbTm-TW1qHrMN6x9ppHW-ZOerfsMeVTnhnJDmq8KH89Uckq4A/s320/green+mulching+%40+Pagdumala+og+Backyard+garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5497100102265882994" /></a><br /><br /><strong>Ang sobrang mga dahon, o mga basura gikan sa kosina, gigamit isip mulching sa paliya.</strong><br /><br />Sanglit ang nag-unang tumong sa <em>backyard gardening</em> mao man ang panggamit o pangonsumo sa panimalay, angay nga klase-klase gayod ang itanom. Mas daghag klaseng utanon, mas maayo. Pananglitan, grupo sa pang-pinakbet: okra, talong, batong (<em>string beans</em>), siling tag-as, bunga sa kamunggay, kadyos; grupo sa pang-utan bisaya (linaw-oy): alugbati, kamunggay, talong, sikwa, okra, udlot sa kamote, tangkong, gabi, kalabasa, ubi; pangsinabaw (sagol sa karne o isda): sayote, petsay, upo, kapayas, ubp.<br /><br />Timan-an lang nga dili gayod maayong sagol-sagolon pagtanom ang lainlaing matang sa usa ka <em>plot</em>. Usa ka <em>plot</em>, usa ka klase lang— usa ka <em>plot</em> sa petsay, usa ka <em>plot</em> sa alugbati, lain ang sa talong, sili, kamatis, kamote, ubp. Ang tuyo mao nga aron nindot ug hapsay tan-awon— dili morag lasang.<br /><br />Kinahanglan usab nga lainon ang mga tanom nga motag-as tali sa mga tanom nga mugbo lang. Ang tuyo niini mao nga aron dili maawngan o malandongan sa mga tanom nga tag-as ug mohabog ang mga tanom nga mugbo kay ang maawngan dili na man gayod makahimsog— dili na mapuslan.<br /><br />Sa mga tanom nga modagko sama sa kamunggay, kapayas, ubp. mga duha ngadto sa tulo ka punoan, igo na. Hinuon, kon may igo gayong lugar, ngano gong dili dugangan. Anha kini itanom sa dapit nga alang-alang na himoong <em>plot</em>— mga dapit nga nahatumoy o nahasiwil. Tupad niining grupoha angayng itanom ang mga utanon nga mokatay sama sa upo, sikwa, paliya, ubp. Dayon isunod ang usa ka <em>plot</em> sa batong, dayon talong, okra, alugbati ngadto na sa ubang mugbong matang sama sa tangkong ug petsay.<br /><br />Gumikan sa maong sistema, gikinahanglan gayod ang maayong pagplano ug pagbahin sa mga <em>plot</em> agad lagi sa gidak-on sa luna. Kon piot kaayo ang lugar sama sa akong 15 metro kuwadradong garden (diin aduna lamay 3 ka gagmayng <em>plot</em>), kinahanglang mopili ka lang sa labing gikinahanglan ug ampay nimong utanon.<br /><br />Apan kon may igong gidak-on ang lugar nga gardenon, mahimo usab nga bahinon ngadto sa duha ka hugna (<em>batch</em>) ang pagtanom. Buot ipasabot nga samtang namunga na ang unang <em>batch </em>sa mga tanom, magtanom na usab para sa ikaduhang hugna. Ang tumong niini mao nga aron walay bugto ang suplay sa mga utanon kay taymingon man nga igong matibas na ang unang <em>batch</em>, magsugod na usab pagpamunga ang ikaduha. Ug kon ingon ini na ang sistema sa imong <em>backyard garden</em>, seguradong kinahanglan ka nang magbitay og karatula: “FRESH-ORGANIC VEGETABLES 4 SALE”. Lagmit pa gani nga naghimunga pa lang ang imong mga tanom, naa nay moduol: “Ako unyay kompra ana, Bos, ha”.<br /><br /><strong>DIBERSIPIKASYON UG ORGANIKONG PAMAAGI </strong><br />Kay ang nag-unang katuyoan sa <em>backyard gardening</em> mao man ang pangonsumo sa panimalay, angay lang nga ang organikong pamaagi sa pagpananom maoy sagopon. Gani, bisan sa komersiyal nga katuyoan, importante nga luwas gayod sa makahilong kemikal ang mga produkto. Mao nga hugot karon ang kampanya sa paggamit sa organikong pamaagi.<br /><br />Ang terminong ‘organiko’ (<em>organic</em>) nagpasabot og <em>100% zero chemical</em>. Buot ipasabot, likayan na ang paggamit og kemikal nga mga abono ilabi na sa mga pestisidyong pang-esprey. Usa ka pagtuon nga gihimo sa Japan nagpakita nga ang DDT, usa ka isog nga pangsumpo sa dangan, human undangig esprey sulod sa baynte ka tuig ang mga punoan sa mangga, ang residyu sa DDT anaa lang gihapon sa maong mga mangga. Laliman ka! Baynte ka tuig nang gipahulayag esprey apan pagtesting naa lang gihapon ang espiritu sa DDT. Ingon niana kangilngig ang mga kemikal sa panglawas sa katawhan.<br /><br />Gawas sa kapeligro sa panglawas, ang mga kemikal grabe usab makadaot sa yuta ug sa kalikopan sa kinatibuk-an. Mangamatay ang mga mananap ug ubang <em>beneficial organism </em>lakip ang atua sa ilawom sa yuta nga dakog papel sa pagbalanse sa ekosistema sa kalibotan. Tungod kay nangamatay na ang maong mga organismo, wala nay moproseso sa natural nga katabunok sa yuta. Ang resulta, <em>acidic</em>. Mao niy hinungdan nga sa higayon nga mogamit kag kemikal nga abono, hangtod sa hangtod ka na gyong mogamit niini. Kon dili ka moabono, dili na maghimpos ang mga tanom. Gumikan niini, duna na sab karoy daghang produktong organiko ug mga pamaaging organiko nga magamit.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoQulfMvYdSJ1eblN_iqXY6y66kjAk5OHVyV6jX0hwNIp4FiXQsZQp2syvHaPGEuZ9I7eQ-pO5Hxc9ZTWZ8E5cmlz_tDQtK9b1cMeuBM9qXS_DZqDdTAPl-QKaml3q4bI42WlPGnMxL7Y/s1600/alugbati+%40+Pagdumala+og+Backyard+garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoQulfMvYdSJ1eblN_iqXY6y66kjAk5OHVyV6jX0hwNIp4FiXQsZQp2syvHaPGEuZ9I7eQ-pO5Hxc9ZTWZ8E5cmlz_tDQtK9b1cMeuBM9qXS_DZqDdTAPl-QKaml3q4bI42WlPGnMxL7Y/s320/alugbati+%40+Pagdumala+og+Backyard+garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5497100093984042450" /></a><br /><br />Sa <em>backyard gardening</em>, gisugyot ang paggamit sa natural nga mga abono sama sa ugang tai sa mga hayop, pinadugtang mga sagbot ug madunot nga mga basura. Importante nga anaay <em>compost pit</em> alang sa inadlawng basura. Magbuhi og mga wati (<em>vermiculture</em>) aron may kaugalingong suplay sa organikong abono. Walay sagbot o basura nga sunogon kay gawas nga giusikan mo lang ang mga elemento niini isip abono diha sa pagsunog, gidugangan mo pa gayod ang dasok nang karbon day-oksayd sa kawanangan pinaagi sa aso.<br /><br />Kon abunda sa berdeng mga dahon nga wala na kaayoy gamit sama sa pinul-ong nga mga dahon sa kamunggay, dahon sa ipil-ipil, dahon sa madre de kakaw, puyde kining himoong <em>compost tea</em>. Humolan kinig tubig sa balde, butangag gamayng asukar (mas maayo kon molasses ang gamiton) ug takpan. Human sa 10 ngadto sa 15 ka adlaw, duna ka nay <em>organic liquid fertilizer</em>.<br /><br />Tigoma ang tubig nga hinugas (ayaw lang iapil ang tubig nga may sabon) sa mga plato, ilabi na sa hinugas sa isda, kinilis sa bugas ug kini maoy ipatubig sa mga tanom. Sa mga merkado, mahimong makapalit og mga tinai sa isda lakip mga himbis, o kaha ang dubok na nga isda mismo. Kumoton kini sa tubig hangtod nga mapino pag-ayo. Ang usa ka baldeng duga sa isda dugangan og upat ka balding tubig, abono na. Gani, ang atong ihi puwerte man usab nga iabono sa mga tanom. Dugangan lang kinig tubig aron dili espeso kay ang bisan unsang sobra makadaot usab. Hinuon, ang mga abono nga ingon niini, anha ra gayod idiretso sa punoan, dili i-<em>shower</em> sa tanom aron limpiyo. Likayan usab ang pag-aplay niini sa mga tanom nga naghimunga na ilabi na gayod kon hapit nang harbeson. Timan-an nga ang dakong kapuslanan sa abono anha gayod sa panahon nga nagtubo pa ang mga tanom. Kon may igo pang lugar, maayo usab nga mamuhi og mga hayop: baboy, kanding, manok, baka, ubp. Ang sobra ug wala mahalin nga mga utanon maayong ilawog sa mga hayop. Ug ang biya sa mga hayop, siyempre, abono sa mga tanom. Kini maoy gitawag og <em>diversified farming</em>.<br /><br />Sa pagkontrolar sa mga dangan sa tanom, anaa na usay mga paagi sa paghimog organikong pang-esprey. Pipila ka pananglitan ang paghumol og tubig sa mga dahon sa tabako, duga sa siling halang nga sagolag gamayng <em>dish washing liquid</em>, duga sa dahon sa madre de kakaw, ubp.<br /><br />Kon walay magamit nga materyal sa paghimog kaugalingong abono ug pangsumpo sa mga dangan nga organiko, anaa na usay daghang mapalit niini sa mga tindahan nga namaligyag gamit sa panguma. Maingon nga wala gyoy problema. Diyotayng kakugi lang ang gikinahanglan. Basta magkugi lang, may preskong utanon ka na nga seguradong luwas sa makahilong mga kemikal.—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-51502652427527909322010-05-24T18:40:00.000-07:002010-05-24T19:16:39.019-07:00Pipila ka Giya sa Pagpatubo og PetsayTeksto ug mga hulagway ni E.S. GODIN<br />Napatik sa Bisaya sa gula Abr. 28, 2010<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsOyKhQFucpF5i0Pui1pPdGhwAU_jlJbqFdjkU-CifaXmZ2gJToKq7fiLsitFBZKeOEX9kKwT2-KeAagSm6vk-o0knreOJzPwYKXnRWq1xhY26TTBYqrTRX_4Jzyb8lBudI_YNmwi5ADk/s1600/20+days+old+%40+Pipila+ka+Giya.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsOyKhQFucpF5i0Pui1pPdGhwAU_jlJbqFdjkU-CifaXmZ2gJToKq7fiLsitFBZKeOEX9kKwT2-KeAagSm6vk-o0knreOJzPwYKXnRWq1xhY26TTBYqrTRX_4Jzyb8lBudI_YNmwi5ADk/s320/20+days+old+%40+Pipila+ka+Giya.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5475016866928415762" /></a><br /><br /><strong>(20 days old nga petsay. Kon may pipila ka punoang petsay sa nataran, makaabis dayog pipila ka palwa sa higayon nga gikinahanglan.)</strong><br /><br />ANG petsay maoy usa sa mga utanon nga sayon kaayong alimahan o patuboon. Mabuhi kini bisan sa gamay dang luna ug bisan diha sa mga kaang. Apan luyo niining tanan, may pipila gihapon ka paktor nga angay matngonan aron labing magmalamposon sa pagpatubo og mga petsay.<br /><br /><strong>PAG-ANDAM SA YUTA</strong><br />Daghan ang mahilig mananom-tanom apan pipila ray matinud-anong nagkugi pagsunod sa tukmang mga paagi sa pagpreparar sa yutang tamnanan. Kasagaran gustog <em>instant</em>, tisok lang kay tisok, pugas lang kay pugas. Basta kay matisok lang ang lawngon sa yuta o maluyong lang ang liso, payts na. Kasagaran dili mohagog bugwal sa yuta, ilargo lag panisok ang igtatanom nga respetaran lag kuhit-kuhit sa guna ang pagatamnan. Wala sila maghunahuna nga niining paagiha, ingon sa respetar lang sab ang maong pagpananom, wala sa ilang mga kasingkasing. Ug natural, suwerte na lang kon mabuhi ug mohatag og maayong abot ang maong tanom. Maoy pagaingnon nga “buhi man tuod pero daot”, “may bunga man tuod pero piyasot”.<br /><br />Angay hunahunaon nga ang pagpreparar sa yutang tamnan maoy kinadak-ang puhunan diha sa pagpananom mabisan unsa mang matanga sa tanom. Kinahanglang mo-<em>invest </em>niini. Anhi magsukad ang maayong pagtubo sa mga tanom. Sama sa puya, kon kini miturok nga daan nang nagkalisod-lisod sa iyang nahimutangan, kon mabuhi man ugaling, dakog posibilidad nga magtubo kining masakiton, luyahon, ug makuli nga mohimsog.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSWJ921CAhlkQc1A8LrtRRiwDWdZhyR5Xwq0PNXvRPnfF4JeKmGOjIJ2OghdZOX-aJm8p_cqWHgva8Nh6XHMP4xOnRMAZe77gA4FcJcxXulIgrlxzWSaMkCIyudB5LVon2K9R1sf4zli0/s1600/Andam+nang+harbeson+%40+Pipila+Ka+Giya.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSWJ921CAhlkQc1A8LrtRRiwDWdZhyR5Xwq0PNXvRPnfF4JeKmGOjIJ2OghdZOX-aJm8p_cqWHgva8Nh6XHMP4xOnRMAZe77gA4FcJcxXulIgrlxzWSaMkCIyudB5LVon2K9R1sf4zli0/s320/Andam+nang+harbeson+%40+Pipila+Ka+Giya.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5475016858159675218" /></a><br /><strong>(Andam nang harbeson. [Ang mga petsay sa hulagway pulos kaugalingong tinanom sa tagsulat sa iyang 15 metro kuwadradong garden sa nataran sa lainlaing season.})</strong><br /><br />Aron magtubo ang binhi nga himsog, kinahanglang andamon ang luna nga iyang pagatuboan. Kinahanglan nga inigsikad sa mga gamot sa bag-ong tanom, humok ug tabunok ang yuta aron makahunat dayon sa pagtubo. Bugwalon pag-ayo ang yuta labing menos usa ka tiil (<em>foot</em>) ang giladmon aron tawhay ang pagtubo sa mga tanom. Kon madaro, mas maayong darohon. Pasagdang madugta ang mga sagbot sa unang pagbugwal. Ang pagkadangka sa binugwal sa init sa Adlaw makaayo usab. Dangtag mga semana kapin, bugwalon na usab. Balihon kon sa daro pa. Ug kay petsay man ang atong gihisgotang itanom, pabungdoon ang tamnanan— pormahong <em>plot</em>. Ang pag-<em>plot </em>makatabang sa mga petsay nga dili mahumol sa tubig sa higayon sa pagpamisbis ug usab sa ting-ulan. Ug ang kanal-kanal sa isigkakilid sa matag <em>plot </em>mao usay magsilbing dalan-dalan sa mag-atiman sa mga tanom.<br /><br />Dugangan og organikong yuta o ugang tai sa mga mananap (<em>animal manure</em>) ang tamnanan aron maseguro ang katabunok niini.<br /><br /><strong>PAG-ANDAM SA IGTATANOM</strong><br />Ang pinong mga liso sama sa petsay kinahanglang isabod usa diha sa lawngonan o <em>seedbed </em>kun <em>seedbox</em>. Ang yuta nga gamiton sa lawngonan kinahanglan nga pinili, kadtong labing tabunok nga yuta. Angay usab nga kini nabugwal o napino pag-ayo, napauga kun na-<em>treat </em>ba kaha ayha saboran sa mga binhi.<br /><br />Gisugyot usab nga puston sa umog-umog nga panapton ang mga liso sa petsay sulod sa tibuok gabii. Ang tuyo niini mao nga aron dungan nga manurok ang mga liso. Inigkabuntag, isabod ang mga liso sa inandam nga <em>seedbed </em>kun <em>seedbox</em>. Buliboran og pinong yuta ang sinabod nga mga liso aron dili manggataw. Ang manggataw nga mga liso lagmit dugokon sa mga insekto o kaha tuktokon sa mga langgam. Bisbisan ang sinabod sa igong kaumog. Duha ka semana gikan sa pagsabod, ang lawngon (<em>seedling</em>) sa petsay mahimo nang i-<em>trasplant </em>sa inandam nga <em>plot</em>.<br /><br /><strong>PAGTANOM SA MGA LAWNGON</strong><br />Ang gilay-on kun distansiya sa pagtanom sa petsay nagdepende sa katuyoan niini. Sa merkado, namatud-an nga maoy halinon ang dili kaayo dagkog palwa. Busa kon pangbaligya ang katuyoan sa pagtanom, gisugyot ang 4-6 ka pulgada nga distansiya matag punoan. Apan kon panggamit lang sa panimalay, ug gustog dagko nga dahon, mas maayong palay-an og diyotay ang distansiya ngadto sa tagsa ka tiil nga gilay-on. Ang bag-ong <em>transplant </em>nga mga lawngon sa petsay daling malawos sa init sa Adlaw apan maulian ra inigkahapon. Hinuon, kon maghinobra gayod ang kainit, gisugyot ang pagtabon niini, sama pananglit sa inupak nga bani sa saging.<br /><br /><strong>PAGPATUBO UG PAG-ALIMA</strong><br />Sensitibo kaayo ang mga petsay sa unang duha ka semana human sa pag-<em>transplant</em>. Busa, gikinahanglan ang inadlaw nga pagsusi niini. Hulipan og bag-o ang mga tanom nga wala mangabuhi o kaha depektoso ang pagtubo. Bisbisan kini sa igong kaumogon kada buntag o kaha buntag-hapon kon dili ting-ulan.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjoA0DhLyqAOa-gPT-BV_xz6gh4VMT8CgOiX_NnlgBagAosVVzDSqFUDiqipPRzCKD2OEKJjk2UUq0JjhmPqBQQtwfAdA-IxXIbNkPHFzw1RmFPEfX2w-BtCRJKadL-jL9TxmIxV4aJfS0/s1600/Dili+na+kaayo+halinon+%40+Pipila+Ka+Giya.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjoA0DhLyqAOa-gPT-BV_xz6gh4VMT8CgOiX_NnlgBagAosVVzDSqFUDiqipPRzCKD2OEKJjk2UUq0JjhmPqBQQtwfAdA-IxXIbNkPHFzw1RmFPEfX2w-BtCRJKadL-jL9TxmIxV4aJfS0/s320/Dili+na+kaayo+halinon+%40+Pipila+Ka+Giya.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5475016850742414210" /></a><br /><strong>(Dili na kaayo halinon ang ingon niini kadagko nga petsay.)</strong><br /><br />Sa ikatulong semana, magsugod na paglipang ang mga dahon niini. Susihon kanunay ang mga dahon kon wala ba atakeha sa mga ulod. Ang mga ulod sa petsay dali rang managhan kon maoy moatake busa kinahanglang masumpo kini sa sayo pa. Espreyhan og pamatay-insekto ang mga tanom, kon gikinahanglan. Labing maayo kon organikong pestisidyo ang iesprey aron hawa sa toksik nga kemikal ang mga tanom. Anaay daghang natural nga pang-esprey apan kon wala pay kasayoran bahin niini, mahimong mogamit sa komersiyal nga mapalit sa mga tindahan.<br /><br /><strong>PAGHARBES UG PAGBALIGYA</strong><br />Ang petsay mahimo nang anihon 25 ka adlaw sukad sa pag-<em>transplant </em>basta maayo lang ang pagtubo, wala masawot. Kon medyo hinay ang pagtubo, mahimong molanat kini ngadto sa usa ka bulan ug tunga. Kon mosobra na niini, lagmit dili na maayong ibaligya ang maong mga tanom kay ang petsay mopait kon moguwang na.<br /><br />Sa pagharbes og para baligya, pangibton ang mga tanom panahon sa hapon. Hinloan kini sa guwang nga mga dahon, hugasan sa limpiyong tubig kon gikinahanglan, dayon hapnigon sa sudlanan o kaha banganon. Ang inibot nga mga petsay mohanag kalawos busa sayon rang mahapnig o mabangan. Pasagdan kining mahanginan sa gawas panahon sa gabii, ug inigkabuntag, mobalik kinig kapresko nga andam nang ihanyag sa mga pumapalit.—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-31814969212365019202010-05-21T16:34:00.000-07:002010-05-21T16:53:06.116-07:00Ang Rooftop Garden Ni JohnnyTeksto ug mga hulagway ni E.S. GODIN<br />Napatik sa Bisaya sa gula Abr. 14, 2010<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw8OUr1alNq2tDAt3H0L3PAityxxCJccPCcZjEIW5CjXX5ye4Eskg-6N3-Vl9dMsgKVU2F7yZ6tQr5m86CPmfo2VYfecq7MT3FWZGVrDq6bvLijMM59UI8GQ2BJrlQNKmFPh9YxN2slJQ/s1600/Django+Hot+Pepper+%40+Rooftop+Garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw8OUr1alNq2tDAt3H0L3PAityxxCJccPCcZjEIW5CjXX5ye4Eskg-6N3-Vl9dMsgKVU2F7yZ6tQr5m86CPmfo2VYfecq7MT3FWZGVrDq6bvLijMM59UI8GQ2BJrlQNKmFPh9YxN2slJQ/s320/Django+Hot+Pepper+%40+Rooftop+Garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473871385596019826" /></a><br /><br /><br />KON inyong namatikdan, daghan sa katawhan karon wala na magpakabana sa pagpananom. Ug matag usa may iya-iyang katarongan, may tagsa-tagsang rason kon nganong wala na makatisok og mga tanom nga maoy tinubdan sa pagkaon bisan diha sa ilang mga tugkaran.<br /><br />Ambot pila na lang kaha karon ang nananom-tanom o dunay gialinga nga <em>backyard garden</em>. May moingon nga libang na sila sa panarbaho ug para nila, mas sayon ang pagkuot og lima ka mamesos aron ipalit og uska bugkos nga kamunggay. Wala nay panahon sa pagpananom kay bisi sa trabaho. Total, may suweldo man nga regular.<br /><br />Ang uban sab dili kapananom kay way lunang katamnan. Walay bakanteng kapanamnag utanon kay pulos sementado ang subdibisyong gipuy-an. Wala nay espasyong magarden.<br /><br />Naa say uban nga may igo gyod untang lugar sa mga balisbisan, sa atubangan o kaha sa luyo sa balay, apan modayog ingon nga din-a magsilbi ang tanom kay dagol nang yuta, batoon, ug inay bugwalon, gipasagdan ang bakante nga malibon. Ang uban, di gyod motanom og mga utanon kay makadaot sa <em>view </em>sa pinintalang balay— mas gipalabi ang mga masetas ug unsa pa dihang mga tanom nga mamuwak kaysa mga tanom nga makaon.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiezEzNSGnDTosXZA0zPoohYjviIAIGHyiqaqWctBorx5sEacgoKAF9hQG3JIKoOeOhnxuiEdz13wXySo02e-qCW67c4RnpvBGnEg_MIztbk2lPhl-rKu8iwOvL4IgJjIDRTcFmonblP4/s1600/kamatis+%40+Rooftop+Garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiezEzNSGnDTosXZA0zPoohYjviIAIGHyiqaqWctBorx5sEacgoKAF9hQG3JIKoOeOhnxuiEdz13wXySo02e-qCW67c4RnpvBGnEg_MIztbk2lPhl-rKu8iwOvL4IgJjIDRTcFmonblP4/s320/kamatis+%40+Rooftop+Garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473871379804635618" /></a><br /><br />Pero taymsa ha. Dili ba mas nindot man kon may kaugalingon tang tinanom nga mga utanon sa nataran? Kaayo na man nga kon unsay gikinahanglang sagol sa sud-an, mangutlo ka na lag mangipo dinha sa tugkaran. Nga imbes mokuot kag labing menos 20 pesos aron makapalit kag singkong kamunggay, singkong ga’y, singkong batong, singkong okra aron makahigop og sabaw sa utan— ipalit mo na lag subak ang imong P20 kay may kamunggay ka na man, may ga’y, may okra, agbati o kaha saluyot sa kaugalingong nataran. Ug wa nay sama kapresko sa kaugalingong inaning utanon kaysa pinalit sa merkado nga kon wala man humolig pang-embalsamo, seguradong naesprehan pog pamatay sa mga insekto.<br /><br />Sa tinuod lang, dili na balidong rason nga maong wala kapananom kay walay bakanteng yuta nga katamnan. Mas labawng hinanggaw lang nga katarongan ang pag-ingong di kapananom kay dagol nang yuta, batoon ug di kabuhiag tanom. Kon dili na kabuhiag tanom ang yuta sa tugkaran, nan, nganong di hakotag tabunok nga yuta nga naa may daghang makuha sa kadaplinan sama sa mga labayanag basura, ilawom sa kakahoyan, daplin sa kalsada, o silong sa mga balay nga biniyaan. Ug kon di gustog hago, mahimo kaayong mopalit og tabunok nga yuta nga sinaglan na daan og organikong mga elemento sa mga <em>mall </em>ug mga <em>agri-vet shop</em>. Sa mga wala gyoy bakanteng luna nga katamnan kay sementado na tanan, mahimo sab kaayong mananom sa mga kaang, basiyong sako, buak nga balde ug planggana o kaha mga <em>plastic plant bag </em>nga naa say daghang mapalit sa mga tindahan.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbsOVpT0DesyphHajXjGCsIcHFSxbLHbvPYl8nb5V6FJr_GzQCOgVzP23Q6DHDJ-bTuBBoEvIqd0FC0RKfWRaR0fJqxtBERhnOTynjOcVhSFFHdhKzEOvAS_keyLRSl4IKy8YBvvhBCCI/s1600/django+3+%40+Rooftop+Gardens.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbsOVpT0DesyphHajXjGCsIcHFSxbLHbvPYl8nb5V6FJr_GzQCOgVzP23Q6DHDJ-bTuBBoEvIqd0FC0RKfWRaR0fJqxtBERhnOTynjOcVhSFFHdhKzEOvAS_keyLRSl4IKy8YBvvhBCCI/s320/django+3+%40+Rooftop+Gardens.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473871370432465778" /></a><br /><br />Kaniadto, abi baya sad nako og dili gyod kaayo produktibo ang pagpananom og mga utanon sa mga kaang o mga basiyong kontiner. Pero nausab akong pagtuo dihang nakabisita ko sa <em>rooftop garden </em>ni Pare Johnny (aw, Juan gyod ni siya sa iyang <em>birth certificate</em>), kauban namo sa opisina nga maoy <em>literary editor </em>karon sa magasing Bannawag. Gipamatud-an ni Pare Johnny nga ang tinanom sa mga <em>plastic plant bag </em>dili sab hibentahaan sa abot tandi sa tinanom gyod sa <em>open soil</em>.<br /><br />Sa pag-adto nako sa ilang gipuy-an (silingan ra sab namong subdibisyon sa Bulacan) di pa lang dugay aron sutaon ang gihinugilon niyang utanonan sa ibabaw sa ilang balay, nahurot gyod tinuod akong belib nga nakatan-aw sa naghimunga niyang mga tanom. Ang iyang Django Hot Pepper puwerteng nakapamunga. Mao sab ang iyang mga kamatis, namungingi sa bunga. Samtang ang mga talong maoy paghuygog pamuwak ug diha gani mga bunga nga moihap na lag pila ka adlaw, puyde nang hugaw-hugawag itlog.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEik8itSE-h7AXbXvFDrKH1qbshiiBjNjGF0GNX8wskPa7HJFRiNOu2oUQIse0yjVBN-DgtBJtl7vc_5wDXnpbqK1jREVgBA55umC_ueaomHJMR3Daiz3u2rxxkqTAgtSM5-FyynhbKOvhU/s1600/Alinjun+%40+Rooftop+Garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEik8itSE-h7AXbXvFDrKH1qbshiiBjNjGF0GNX8wskPa7HJFRiNOu2oUQIse0yjVBN-DgtBJtl7vc_5wDXnpbqK1jREVgBA55umC_ueaomHJMR3Daiz3u2rxxkqTAgtSM5-FyynhbKOvhU/s320/Alinjun+%40+Rooftop+Garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473871364430278402" /></a><br /><br /><strong>(Ang kamanghorang anak ni Johnny nga mitudlo sa bunga sa talong.)</strong><br /><br />Kining Django Hot Pepper, haybrid nga siling inugmad sa East-West Seed Company, dili lang diay kay maayong lamas alang sa tinuwa, inun-onan, dinugoan ubp., apan mahimo sang lutoon isip sud-an na mismo. Lamian kining un-onan nga templahan lag una. Puyde sab ning gisahon sa kamatis ug diyotayng <em>seasoning mix</em>— naa na kay “kalderetang sili”— kaldereta nga <em>cholesterol free</em> kay wa may sagol nga karne. Ang nakaayo pa gyod kay mga duha ka buwan gikan sa pagtanom sa lawngon, makaharbes ka na. Ang <em>retail </em>ani sa mga merkado kasagaran .50 ngadto sa peso kada usa.<br /><br />Ang balayng giokupahan nila ni Pare Johnny kongkreto ug may sementadong <em>roofdeck </em>nga gipalibotag barandilyas sa isigkakilid. Kon mosaka ta sa itaas, moagi ta sa <em>spiral </em>nga puthawng hagdanan— lagmit gituyo pagdisenyo para pahayahayan mahapon ug hayhayanan sab sa mga linabhan.<br /><br />Kay si Sir Zac Sarian, ang premyadong editor sa <em>Agriculture magazine </em>kinsa nagdumala pod og kaugalingong <em>farm </em>sa Teresa, Rizal, tigpanghatag-hatag man lagi ngari namo og haybrid nga mga semilya, usahay mga lawngon gyod, mao nga ang hayhayanan-inomanan ni Pare Johnny nakombertar gyod pagka “Rooftop Vegetable Garden”.—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-14977526002822570552010-05-21T07:25:00.000-07:002010-05-21T08:13:21.645-07:0015 metro kuwadradong backyard gardenTeksto ug mga hulagway ni E.S. GODIN<br />Napatik sa Bisaya sa gula Peb. 3, 2010<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgT2aFAMzZ6QjlnE0O9tGrZNOmVnGaJ5D9yrFuF3aCR_6EXN8gzPRdH1Sf_JpfhGm9ccFhEarsc0aIu5PyQdeDvV50PWPC06qJluGywkPaqcnfqdIJ8yPyJIaiudIz38MxZGsJI831Njo8/s1600/Panoramikong+kuha+3+%40+15+metro+kuwadrado.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgT2aFAMzZ6QjlnE0O9tGrZNOmVnGaJ5D9yrFuF3aCR_6EXN8gzPRdH1Sf_JpfhGm9ccFhEarsc0aIu5PyQdeDvV50PWPC06qJluGywkPaqcnfqdIJ8yPyJIaiudIz38MxZGsJI831Njo8/s320/Panoramikong+kuha+3+%40+15+metro+kuwadrado.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473730870119656066" /></a><br /><strong>{Ang 20-days old nga petsay ug anihonong tangkong (Nakuhaag hulagway adto lang Enero 10, 2010).}</strong><br /><br />PAGBALHIN namog puyo sa usa ka bag-ong subdibisyon sa San Jose del Monte City, Bulacan sa miaging tuig human sa dul-ang napulo ka tuig nga pagpangabag kapuy-an sa Dakbayan sa Pasay, mora kog nalubatan sa yuta. Haskan nakong hinangopa sa pagpananom. Tiaw ba pod lagiy pila na ka tuig kong wa kahikap og yuta. Nagdako kos panguma ug pamasak sa Bukidnon kaniadto pero wa pa ko tugkig bungot nga nahipuntag balik sa natawhan nakong lungsod sa Sugbo. Bag-o kong gradweyt sa hayskol adto paglarga nako.<br /><br />Bisag nag-ulitawhay pa ko adtong panahona, mao gyoy pagkasuwayg kauyab og duhag tunga (tunga ray kuwenta nako sa ikatulo kay mamords unta pero lakin-on man tong bayhana,) matawag nga diniyos gyod tawon tong akong pagpanguma sa una. Ako man god kunohay gipa-manage ni Papa sa among kamaisan nga pugas og duha ka bag (bag ang termino sa gugagmayng sako sa haybrid nga binhi sa SMC ug Pioneer Seeds) ug sa among pipila ka luwang basakan kay nag-estudyo man mig modernong pananom sa akong gieskuylahang agricultural high school. Ang anak pa gyod sa among amo nag-eskuyla pog UP Los Baños, daghan siyag mga magasin sa pananom nga iyang gipahuwaman namo, maong misamot gyod nga ganado lagi ko kay ikaaplay man nako sa uma ang akong natun-an. Aw, medyo haytik-haytik sad lagi tong among panguma kaniadto. Pero kay kining manaop ra sad lagi ta, labi pa kay tunga gyod ang bahinay, abton sad tag kalaay. Mao tong milagwang kog Cebu.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwUaAw2n78fV3_jkspmMVObDFw_pZOkveYAa2xdDZiD9AjQIeRR81RW9j8P2Da7TyP7OFC0Jp39M3vXED937Ctir1AGz9TpjB_q1axWTnGv83OzVEjW94xMOE_4i8rLjNFROkvlnzvgHg/s1600/kamote+%40+15+metro+kowadrado.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwUaAw2n78fV3_jkspmMVObDFw_pZOkveYAa2xdDZiD9AjQIeRR81RW9j8P2Da7TyP7OFC0Jp39M3vXED937Ctir1AGz9TpjB_q1axWTnGv83OzVEjW94xMOE_4i8rLjNFROkvlnzvgHg/s320/kamote+%40+15+metro+kowadrado.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473730868057192898" /></a><br /><br />Baynte ka tuig na kapin sukad adto— baynte ka tuig na pod diay kapin ang kamingaw nako sa pananom. Maong pagbalhin lagi namog puyo sa Bulacan, kay dunay gamayng luna sa atubangan sa balay, nananom ko. Gawas sa kahidlaw sa pananom, nadasig pod ko sa sinulat ni Nyor Tem Adlawan (kadtong nag-awhag pagpananom og mga utanon sa kaang inay sa mga masetas) “Duha Ka Kahayag Ilawom sa Langob” Bis. Mayo 27, 2009 ug sa mga artikulo ni Sir Zac Sarian labi na adtong “150 Metro Kuwadrado Mahimong Kaanihag Utanon nga Igo sa Panimalay” (Bis. Ago. 26, 2009).<br /><br />Ug kinsay di mahingag pagpananom nga labihan man laging mahala sa mga utanon diri sa Manila, aw bisan asa man segurong dapita sa Pilipinas. Singko-singko labing menos ang presyo sa mga dahon-dahon nga utanon: petsay, udlot sa kamote, dahos sili, saluyot, tangkong, ubp. Ang singkong bugkos sa kamunggay, upat o lima ra sad ka palwa ang su’d. Naa pay makatunong kag puwerte nang guwanga. Ang kamatis tulo singko, luy-a paksian ka lag ingon kadak-as kumagko sa tiil, singko na. Makapangusmo lagi tag makaingon, “Sus, naa pa lay katamnan, kaayo unta!” Mahinumdom dayon kos akong garden pod sa una, sa didto pa lagi kos Mindanao, nga ipanghatag na lang ang abot kay wam-an poy mamalit. Ang akong paliyag string beans niadto nangalata lag nangaguwang, paliya tag-P3 ang kilo, batong tag-P2 ang bugkos, dip-a mahalin.<br /><br />GARDEN SA NATARAN<br />Mga 30 metro kuwadrado ang bakanteng luna nga maoy silbi namong nataran. Ug kay nataran lagi, gipasemento ni Misis ang katunga (ipahurot gyod gani unta pero wa ko mosugot), maong mga 15 square meter na lang, kapin kun kulang, ang nahabiling puyde katamnan. Piot gyod unta kaayong lunaa para sa pananom, pero mayna lang kaysa wala.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYA0z14cfmv7dywiOVQs-7zej3Ct7w_h4fqKOja4hHjtN9ZXOAqH9l9TylzfuSuXFAlksBWi4jUQ38TIqWvo9YGUaWWD0ytLHuD_vRM6o3_TaMdxlrQfBHGbltfmVlI7uoFaVpfjy2oaM/s1600/kamatis+%40+15+metro+kuwadrado.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYA0z14cfmv7dywiOVQs-7zej3Ct7w_h4fqKOja4hHjtN9ZXOAqH9l9TylzfuSuXFAlksBWi4jUQ38TIqWvo9YGUaWWD0ytLHuD_vRM6o3_TaMdxlrQfBHGbltfmVlI7uoFaVpfjy2oaM/s320/kamatis+%40+15+metro+kuwadrado.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473730866309993410" /></a><br /><br />Tungod sa kagamay ra sa lugar, kinahanglang planohog maayo unsay itanom. Natural, kadtong gamit kaayo sa panimalay, kanang madali-dalig utan, o kanang gamiton kanunay. Kay top priority ang kamunggay, nagtanom kog upat ka punoan sa isigkadaplin. Unya kay gipanghatagan man mi ni Sir Zac og sampol nga binhi sa China LP Kangkong, ang haybrid nga upland kangkong gikan sa East West Seed, nagtanom pod dayon kog usa ka plot. Ug tinuod gyod diay nga 25 ka adlaw sukad sa pagpugas, maani na ning tangkonga. Dali ra kaayong molipang ug kugihan sad manaha.<br /><br />Sunod nakong gipanglinya sa kilid sa dalan-dalan ang haybrid pod nga okra nga dali ra sad kaayong mamunga. Paskang kugihana ra bang mamunga, nga kinahanglang mangipo ka kada 3 ka adlaw kay mangaguwang mag di anihon. Nakapanghatag gyod lagi mis silingan kay di man namo maato ang bunga bisag pila ra unta ka punoan. Gipamasaker lag paibot ni Misis dihang mingbaga na pag-ayo kay ming-ali na man ang mga dahon sa agianan namo unya dapaw diay ning tanoma, katol nga mahidapat sa panit.<br /><br />Abay sa usa ka plot nga tangkong ang laing plot nga gitamnan nakog petsay. Ang petsay husto na sang anihon 25 ka adlaw gikan sa pag-transplant. Gani, ang 20 ka adlaw puyde na man, total panggamit ra man sa balay. Kon pangbaligya hinuon, 25 ngadtos 30 diyas gyoy husto, din-a alkanseng ibton kay husto na mas kahingkod. Kon moguwang sad, medyo mopait-pait na.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7SA_KkrYrJv0myoGR_wZ6eQdSCHDXA9ZKmGbvYCaJKKl-goJdX5YkCKK3wmJYKYBhMk2ZqDpmnjgXUk9VQKlvNxuJcAZQYsIhoM8Oyq2i-LrSVAel4xv3ylCvFStbmh_oHwCmo_4xgrw/s1600/kamunggay+%40+15+metro+kuwadrado.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7SA_KkrYrJv0myoGR_wZ6eQdSCHDXA9ZKmGbvYCaJKKl-goJdX5YkCKK3wmJYKYBhMk2ZqDpmnjgXUk9VQKlvNxuJcAZQYsIhoM8Oyq2i-LrSVAel4xv3ylCvFStbmh_oHwCmo_4xgrw/s320/kamunggay+%40+15+metro+kuwadrado.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5473730857923461442" /></a><br /><br />Ang nahabiling luna nga bale sag usa ka plot gitamnam nakog kamatis. Labihang labonga gyod nuon sa walo ka punoan ug namungingi sa bunga. Sa pikas kilid gitisokan sad nakog pipila ka punoang kamote. Labihang dalia ra sad ta makautan sa kamote kay iniglipang puyde na mang hingudlotan. Ang baleg usa ka hutok nga tinisokag 3 o 4 ka ga’y dili na maato sa usa ka pagpangudlot. Unya sa mga kilid-kilid gitisokan sad nakog pila ka punoang siling ha’ng, sibuyas, luy-a, tangad. Kutob sa lugar nga puyde kabuhiag tanom, hala tisok, basta dili lang tanom nga mohabog aron dili moawong sa ubang mga tanom.<br /><br />Gigamit sab nako ang ginganlag intercropping aron dili kahupsan sa katambok ang yuta. Pagkatibas sa unang plot sa tangkong, gipulihan nakog talong, dayon petsay na man, sunod tangkong na sad ug unsa pa dihang utanon nga dili kaayo motag-as.<br /><br />Sukad nga nakapananom-tanom ko, wala na mi magpalitan og utanon. Aw, panagsa, kon unsay wala sa nataran, makapalit mi, labi na pananglit sa kalabasa. Perog linaw-oyng utan lang, pinakbet o unsa dihang potahe sa mga dahon-dahon, aysus, naa dayon. Puwerte pa gyong preskoha!—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-29920024257941396642010-05-14T06:17:00.000-07:002010-05-21T08:15:10.778-07:00Ang Mahika sa Galaxy AmpalayaTeksto ug mga hulagway ni MANOY EGAY<br />Napatik sa Bisaya sa gula Mayo 26, 2010<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgomJp9S9NdoamG3Xu8nAAw15uxNiie-Ta0Ou3-T1GlBbO5e3-YE2vbFmQ0rN2ZxcAQ0irulvOqppji_zn0ewgTcViN6Ap9yjFO_BF7Hf9vlSPckXCgnSSoWFKlHhDiTlHHQxIS_MIXhbk/s1600/13+days+galaxy.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 240px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgomJp9S9NdoamG3Xu8nAAw15uxNiie-Ta0Ou3-T1GlBbO5e3-YE2vbFmQ0rN2ZxcAQ0irulvOqppji_zn0ewgTcViN6Ap9yjFO_BF7Hf9vlSPckXCgnSSoWFKlHhDiTlHHQxIS_MIXhbk/s320/13+days+galaxy.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5471114751399842562" /></a><br /><strong>Ang 13-ka-adlaw nga Galaxy ampalaya (Gilawong adtong Marso 10 ug nakuhaag hulagway pagka Marso 23).</strong><br /><br />MORAG dili katuohan apan kiniy tinuod. Kinsay magdahom nga sulod lang sa usa ka bulan kapin mahimo nang makaharbes sa tinanom nga paliya. Oo. Pinaagi sa binag-ong teknolohiya, usa ka bulan ug tunga lang, makabaligya na sa unang mga bunga sa paliyang haybrid nga gitawag og Galaxy. Ug kini napamatud-an mismo ning tagsulat.<br /><br />Sa among gamayng vegetable garden sa nataran, naggahin kog usa ka linyang luna sa kilid (5m x .5m) simpig sa koral nga gitamnan nakog lima ka punoang Galaxy ampalaya. Gani, si Nobelista Mar Geocallo kinsa nahiduaw sa among pinuy-anan nakasaksi man sa akong pag-andam sa maong luna. Medyo gimingaw lagi ko sa akong paliyahan kaniadto ug gawas pa sab, tag-P30 ngadtos 40 bayang kilo sa paliya sa mga merkado diris Manila— nahamutang og tag-P10 ang usa— maong nakahunahuna ko pagtanom bisan sa kaapiki sa among nataran.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV9p6U2CoNNTJ7Rcbi8Govgc8i2kSbix8zQzhfUucI8LhJJboYC02agW4l7JnSWk_qHgYBsyhKWjxPwMIxJlC-ERQlz4u7a3S8jkNI7yhiQdG6uBP2WSbrlt11CCBP8n9Ahs8gR0eYoJU/s1600/1+MO.+OLD+GALAXY+AMP.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV9p6U2CoNNTJ7Rcbi8Govgc8i2kSbix8zQzhfUucI8LhJJboYC02agW4l7JnSWk_qHgYBsyhKWjxPwMIxJlC-ERQlz4u7a3S8jkNI7yhiQdG6uBP2WSbrlt11CCBP8n9Ahs8gR0eYoJU/s320/1+MO.+OLD+GALAXY+AMP.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5471114748953294578" /></a><br /><strong>Ang Galaxy sa edad nga untop usa ka bulan.</strong><br /><br />Kining haybrid nga Galaxy ampalaya, matod pa sa mga nakasulay nag tanom ani nga nainterbiyo ni Agriculture magazine Editor Zac Sarian, naayonan nilang itanom tungod kay himungahon kaayo, dali mamunga ug dili kaayo dagko og bunga nga maoy pinangita o himalitan sa mga merkado.<br /><br />Sumala pa usab sa East-West Seed Co. nga maoy nagdebelop niini nga barayti, kini nga matang gituyo nila pag-cross gikan sa ihalas nga paliya ug sa usa ka haybrid nga maayog kalidad. Ang ihalas nga paliya god, bisan tuod og gagmay kaayo, apan himungahon ug mas lamian nga haom kaayong isagol sa pinakbet ug diningding sa mga taga Luzon. Nasuta sab nila nga ang tuman kadagko nga klase sa paliya dili kaayo halinon tungod sa praktikal nga rason. Walay ganahang mopalit kon ang usa ka buok motimbang nag hapit kilo ug kon duha mokapin na sab sa kilo. Sa mga manindahay pa lang, hasol na para nila. Di baya puydeng mobaligya lag putol aning paliya? Aw, puyde god, pero naa sad kahay mopalit?<br /><br />Ug tinuod gyod nga ang Galaxy maoy haom kaayong itanom. Gawas nga himungahon, igo-igo lang ang gidagkoon (tulo ngadto sa upat ka buok ang usa ka kilo) ug ang nakanindot lagi kay hilabihang dalia ra mamunga. Tiaw mo nga tangkod usa ka buwan sukad sa pag-transplant, mamuwak na man. Ug gikan sa pagpamuwak, moihap ka na lag 15 ngadto sa 20 ka adlaw makabaligya ka na dayon sa mga bunga. Mora lagig magic.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0U3C4mvt666dF-Ukeh6LGMRVAknvnEeq0nUNG9Xj_cQtbrB9DqustWj5wabB8CblvCO5BIepgiDKEd9-LHUvLGKoTpx2WNdrDw7a3KQsIDP_3Nclvdf52qBP97nNMW1KozVXKaS_s0Sc/s1600/galaxy+4+4-30-10.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0U3C4mvt666dF-Ukeh6LGMRVAknvnEeq0nUNG9Xj_cQtbrB9DqustWj5wabB8CblvCO5BIepgiDKEd9-LHUvLGKoTpx2WNdrDw7a3KQsIDP_3Nclvdf52qBP97nNMW1KozVXKaS_s0Sc/s320/galaxy+4+4-30-10.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5471114745752051314" /></a><br /><strong>Ang lima ka punoang paliya pagka Abril 30, tangkod nga usa ka bulan ug 20 ka adlaw human sa pag-transplant.</strong><br /><br />Tingali moingon kag “kayamat god, kuwartang malabo diay!” Aw, molang! Hunahunaa lag duna kay tinanom nga uska gatos o kaha uska libo ka punoan ani. Ibutang ta lang pananglit nga mobungag tagurha ka kilo matag punoan unya sa tag-P30 ang kilo. Pero duha ka kilo ra kahay abton sa kada punoan nga puwerte mang makapamunga? Aw, kini lang laging among lima ka punoan, bisan wa makuwartahi kay alang-alang mang ibaligya, pero din-a gyod sab maato namog utan.<br /><br />Hinuon, importante sab kaayo sa pananom ang hustong teknolohiya. Una na lang ang pag-andam sa yutang tamnanan. Ning akong lima ka punoang paliya, gawas nga kaduha ko ni bugwala, gihakotan ko sab nig ugang mga tai sa baka sa wa pa bugwala. Ang mga sobra-sobrang dahon sa kamunggay, petsay, tangkong ug uban pang mga tanom ako pong gitambak aron maapil og kalata.<br /><br />Samtang giandam ang tamnanan, angayng magluyong nang daan og mga liso. Kiniy usa sa mga teknik sa pananom nga hinungdanon kaayo. Bentaha kaayo ang lawngon nga i-transplant kaysa ilargog pugas ang liso. Una, dakog kasegurohan nga himsog ang gilawong nga seedling sa matag hutok; sayon ra sab punaan kon dunay malawos. Ikaduha, dali rang makabuylo ang tubo sa tanom kay hitsas na man kini sa mga gamot; sa higayon nga makatimaho ang gamot sa tabunok ug maayong pagkabugwal nga yuta diretso na. Ikatulo, segurado nga dungan ug tapan kaayo ang tubo sa tanom. Ikaupat, mapamubo na ang panahon sa pagpatubo (cropping cycle) sanglit dili madugay molabong na man kini ug unya mamunga.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXgwDEPyx5Kvqhk4mcsaKNEWKHglnFhT0c7oGBT3jQwL2QAkHe3CkHHpnFumlLxQt5z_IjsFj5mMZ_DCE9EYC-YRdySYAW1qFYI5v7y4_4hWXz2SGvOLBiEBbeRo3QqObC5jfVlKgLvRU/s1600/galaxy+6+4-30-10.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXgwDEPyx5Kvqhk4mcsaKNEWKHglnFhT0c7oGBT3jQwL2QAkHe3CkHHpnFumlLxQt5z_IjsFj5mMZ_DCE9EYC-YRdySYAW1qFYI5v7y4_4hWXz2SGvOLBiEBbeRo3QqObC5jfVlKgLvRU/s320/galaxy+6+4-30-10.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5471114738168396114" /></a><br /><strong>Igo-igo lang ang gidak-on sa harbesonong bunga.</strong><br /><br />Sa pagluyong sa mga binhi, maoy akong gigamit nga luyongan ang plastic o styro (disposable) nga mga baso. Gawas nga naay daghan niini ug mahimong pamuniton lang, sayon rang tabason sa gunting o kutsilyo ang kilid inig-transplant na nga di matandog ang mga gamot ug yuta, ug magamit pa usab kini sa sunod nga pagluyong. Mga 25 ngadtos 30 ka adlaw puyde nang ilawong ang mga seedling. Hinuon, kon dinaghan ug may igong puhunan, naa say mapalit nga Farm-ready seedlings sa tanang higayon sa tuig sa lainlaing matang sa mga utanon sama sa serbisyong ginahatag sa East-West Seed.<br /><br />Mao lagi nga sa paglawong (transplant) nako sa akong lima ka punoang paliya, dangtan lag katorse ka adlaw, hapit na manigsapong sa mga katayan. Busa importanteng andamon daan ang pakatayan sa di pa magtanom. Sa akong pupaniid, tagtunga sa dangaw ang tinuboan niini kada adlaw. Ug sa pangtangkod gyod niinig usa ka buwan sukad sa pag-transplant, namuwak na kinig nangitoy-itoy. Ug nakurat na lang ko kay wala madugay, namungingi na kini sa himsog nga mga bunga. Ingon niini katalagsaon ang mahika sa Galaxy ampalaya. Magic nga way lipat-lipat.—E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com7tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-42133915130718326142010-04-16T07:14:00.000-07:002010-04-16T07:59:49.634-07:004-ka-klaseng sili sa akong backyard gardenNi MANOY EGAY<br /><br />SA gamay nakong garden sa nataran, nagkaabot ang upat ka klaseng sili. Ang tulo puwerteng pagpamunga apan ang usa ka matang, ang haybrid nga Django Hot Pepper, giatake sa peste samtang hilabihan untang paglipang.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0Wq3sSvuiN_GB4fN41xf_LUYOiaLFpttaxniSWv0atdQDpg1S5cFEeBbu-xSKySMk7KoHf882CdIGbs3ZXM6FbhAw7s3udshJUb0x6cKd-aVl3HHEYNAbVuevpZwmGGs0Jv4i22CKvoA/s1600/django+infested+feb+28+2010+2.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0Wq3sSvuiN_GB4fN41xf_LUYOiaLFpttaxniSWv0atdQDpg1S5cFEeBbu-xSKySMk7KoHf882CdIGbs3ZXM6FbhAw7s3udshJUb0x6cKd-aVl3HHEYNAbVuevpZwmGGs0Jv4i22CKvoA/s320/django+infested+feb+28+2010+2.jpg" border="0"alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5460741555215911714" /></a><br /><br /><strong>Mao ni ang haybrid nga Django Hot Pepper nga ako na lang gipangibot kay giatake sa bayrus, mingkalit lag kapangada'g ang mga udlot, ang linghod nga mga bunga wa na kahingkod.</strong><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlJ8XWtDjbuwBe1WBVHBr6NbS7DRjQ7P4I4v7Xz9-OXsVdiGZvX2bzOY7ybvTU4tCrggcCxWZOxl8R9bNcT8QF-VMn7rVqU9k1kTcE-_Iei-WkncrvFIK3wxBP86m-Yj-UNXRSl016ICw/s1600/yan+%40+emperor.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;"src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlJ8XWtDjbuwBe1WBVHBr6NbS7DRjQ7P4I4v7Xz9-OXsVdiGZvX2bzOY7ybvTU4tCrggcCxWZOxl8R9bNcT8QF-VMn7rVqU9k1kTcE-_Iei-WkncrvFIK3wxBP86m-Yj-UNXRSl016ICw/s320/yan+%40+emperor.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5460739305163470386" /></a><br /><br /><strong>Mao pod ni ang laing haybrid nga sweet pepper, nga Emperor iyang brand name. Puwerte sab mamungang siliha. Sa pagpangahinog sa unang mga bunga, namuwak og usab ug namunga na man og mas daghan kaysa unang pamunga.</strong><br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTXnMlx08HpwzTcIOrCnvCm77VZuiArkN5Re-pOadXZMdgJjPoVzqwgbhrxnA8WBUbx93_UDkX16jvqWkXkHJ3liINI5-h_KAWlaCmEXNtOgvOLC8jMkg0a0pxqSGhAddM1TbuZgyW2qw/s1600/fruity+super+hot.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 240px; height: 320px;"src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTXnMlx08HpwzTcIOrCnvCm77VZuiArkN5Re-pOadXZMdgJjPoVzqwgbhrxnA8WBUbx93_UDkX16jvqWkXkHJ3liINI5-h_KAWlaCmEXNtOgvOLC8jMkg0a0pxqSGhAddM1TbuZgyW2qw/s320/fruity+super+hot.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5460739284791201906" /></a><br /><br /><strong>Kining siliha dili palupig sa kahalang, Super Hot gyod tinuod.</strong><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdSN_RyFh2ir0EPx2VfPLvSOyxBx-irHf5_gzUuDZAdhWKQYU42ebvobNvCCwnej57C69zvGlMaAwfFJHQYVE7m8MI-N6CeMRxjSKjuoe48sVIVE62rUIYVeVhsbImoHsPeJaJkfGr0GU/s1600/siling+kulikot.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;"src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdSN_RyFh2ir0EPx2VfPLvSOyxBx-irHf5_gzUuDZAdhWKQYU42ebvobNvCCwnej57C69zvGlMaAwfFJHQYVE7m8MI-N6CeMRxjSKjuoe48sVIVE62rUIYVeVhsbImoHsPeJaJkfGr0GU/s320/siling+kulikot.jpg" border="0"alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5460739280613190498" /></a><br /><br /><strong>Aw, kining kulikot di na mistil tukion og unsa kahalang. Nganlan nis uban og siling iha's kay manurok man lang nis banwa human ipangiti sa mga langgam. Ang nakanindot aning siliha kay di pul-an og pamunga, way undang. Basta atimanon lag bisbis kanunay, naa dyoy pirme magpuwa.</strong>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-41549019678960069652010-02-24T00:19:00.000-08:002010-02-24T00:24:59.614-08:00EDUCATING OUR CHILDREN IN THEIR LANGUAGE<span style="font-family:verdana;">Ricardo Ma. Nolasco Ph.D.</span><span style="font-family:verdana;">
<br /></span><span style="font-family:verdana;">
<br />In a recent forum, some presidential aspirants in the 2010 election have taken the position that English should become THE medium of instruction in Philippine schools.
<br />
<br />As Patricia Licuanan has said, a certain amount of fatigue surrounds this controversy on language. And this is not because of the lack of empirical research on this matter. The truth is, we have tons of it, coming from international studies and from our own studies as well, all showing children learning better and faster when educated in their first language or L1.
<br />
<br />Many people may not know it but six months ago, on July 14, 2009, our education authorities finally junked the 35-year old bilingual policy of using two second languages (English and Filipino) as media of instruction. The new policy, Department Order No. 74, ushers in mother tongue-based multilingual education, or simply MLE, for our nation’s children, in formal and non-formal settings.
<br />
<br />The pedagogical basis for the change is simple and understandable. We start from where the learners are and from what they already know.
<br />
<br />Under the new directive, the primary medium of instruction from pre-school to at least grade 3 is the L1 in all subjects including the English and Filipino subjects. Grades 4 to 6 is the transition period. When learners reach high school, they would have gained enough proficiency in their L2s (English and Filipino) for these to become the primary media of instruction. The L1 shall serve as auxiliary medium.
<br />
<br />The strategy is to develop the cognitive and reasoning skills of learners in their L1 first and transfer these skills in their L2s later. The new policy therefore is an additive one, where two or more L2s add to, rather than replace, the L1.
<br />
<br />A few weeks ago, the DEP-ED Valenzuela division, headed by Superintendent Flordeliza Mayari, conducted an experiment involving Grade 4, 5 and 6 students of Serrano Elementary School. Two classes (the honors section and one non-honors section) for each grade level were given the same 10-item Math test. Each section was divided into two groups, with one group taking the test in English and the other in Filipino.
<br />
<br />The outcomes were as follows:
<br />
<br />Students (both honors and non-honors) who took the tests in Filipino scored significantly better than their counterparts who took the tests in English (4.33 vs. 2.42)
<br />
<br />Grade 4 honors students who were tested in Filipino scored better than the Grade 5 honors students who were tested in English (3.86 vs. 3.25);
<br />
<br />Grade 5 honors students who were tested in Filipino outperformed the Grade 6 honors students who were tested in English (5.70 vs. 4.84);
<br />
<br />Grade 6 honors students who were tested in Filipino scored higher than their honors classmates who were tested in English (7.63 vs. 4.84);
<br />
<br />The results are remarkable considering that the students were educated mostly in English. This strongly suggests that had the students been taught in their L1, they would have done even better in the tests.
<br />
<br />In fact that is what the Trends in Mathematics and Science Study (TIMSS) has been telling us in 1995, 1999, 2003 and 2007. A key TIMSS finding was: across both subject areas and grade levels, students who reported speaking the language of the test at home had higher achievement.
<br />
<br />Our country is paying a heavy price for adopting two L2s in teaching our children. Some15 million Filipinos suffer from basic and functional illiteracy. The number is still rising.
<br />
<br />Poor reading skills translate to low learning abilities and poor academic outcomes. For instance, the national career assessment examination (NCAE) given to high school students in 2008-2009 showed their average abilities to be at 43.2 in science, 41.7 in mathematics, 51.1 in reading and comprehension and 45 in verbal skills.
<br />
<br />Last year, our neighbor Malaysia changed its 2003 English policy in science and mathematics education for the very same reasons we are changing ours. It has reverted to the original policy of using the child’s L1 (Bahasa Malaysia, Chinese, Tamil and the indigenous language) as teaching medium.
<br />
<br />It took the Malaysians six years to change course; it took us 35 years to do so.
<br />
<br />But make no mistake about it. Education stakeholders in the Philippines are dead serious in carrying out the new policy and catching up with our more advanced neighbors.
<br />
<br />Last November, the Department of Education led by Undersecretary of Education Vilma L. Labrador and Bureau Director Yolanda S. Quijano met with experts in Tagaytay City, to map out a strategic plan for implementing MLE. The focus will be on the training of teachers on the new teaching methodologies and on the development of teaching materials in the local languages.
<br />
<br />This February 18-20, 2010, the 1st Philippine Conference-Workshop on Mother Tongue-Based Multilingual Education will happen at the Capitol University in Cagayan de Oro City. The conference theme is: Reclaiming the right to learn in one’s own language. The conference aims to bring together public and private education stakeholders from different areas of the country to discuss the philosophy, strategies, directions and plans under the country’s new MLE education policy.
<br />
<br />(Ricardo Ma. Nolasco is an associate professor in linguistics at the University of the Philippines-Diliman. His email address is: rnolasco_upmin@yahoo.com) </span>
<br /></span>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-60145273044343098882010-02-08T06:26:00.000-08:002010-02-08T06:33:21.037-08:00Ang Tukmo<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNgjKYwu4c_3adqADpw_Qt1_QM8mH179IhlOR9cwXLHEjoUmjX30RSafceqlpqCiIY-5MquiAVaDsA_CLAgRnYaM1DTqizpQnVwsOLSoYW4h9HsJo23O0WUOYB_oUJT6JHtyODaYcy3Ww/s1600-h/tukmo+1+@+potogaleri.gif"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 263px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNgjKYwu4c_3adqADpw_Qt1_QM8mH179IhlOR9cwXLHEjoUmjX30RSafceqlpqCiIY-5MquiAVaDsA_CLAgRnYaM1DTqizpQnVwsOLSoYW4h9HsJo23O0WUOYB_oUJT6JHtyODaYcy3Ww/s320/tukmo+1+@+potogaleri.gif" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5435879517887358114" /></a><div><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNgjKYwu4c_3adqADpw_Qt1_QM8mH179IhlOR9cwXLHEjoUmjX30RSafceqlpqCiIY-5MquiAVaDsA_CLAgRnYaM1DTqizpQnVwsOLSoYW4h9HsJo23O0WUOYB_oUJT6JHtyODaYcy3Ww/s1600-h/tukmo+1+@+potogaleri.gif"><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-decorations-in-effect: none; ">Teksto ni ESG</span></a><div>Hulagway kortesiya sa animals.howstuffworks.com</div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div>Ang tukmo (<i>mourning dove</i>) maoy langgam sa kabanikanhan nga makita sa tanang dapit sa Pilipinas ingon man sa ubang kanasoran labi na sa US, Canada ug Uropa.</div><div><br /></div><div>Sagad nga anha kini sa kaumahan nga manuktok sa unsa mang mahipalgang kalan-on sa yuta: mga liso (<i>grains</i>), gagmayng mga mananap sama sa hilahila (<i>snail</i>), ubp.</div><div><br /></div><div>Gitawag kinig <i>mourning dove</i> sa Iningles gumikan kuno sa tingog niini nga masulub-on kaayong paminawon; sama nga ginganlan kini natong mga Bisaya og tukmo gumikan usab sa ilang tingog.</div><div><br /></div><div>Ang langgam nga tukmo daghan usab og klase, kapamilya sa salampati apan gagmayon nga matang. Ang baryasyon sa kolor niini mao ang <i>brown, gray</i> o abohon, ug dagtomong asul ug biyoleta.</div><div><br /></div><div>Ang popular nga klase sa mga tukmo mao ang tukmong abohon (<i>collared dove</i>), tukmong bakikihon (<i>turtle dove</i>) ug ang mas gagmay pang matang nga gitawag kurukuko o kurukutok.</div><div><br /></div><div>Sayon kining madakpan nga buhi pinaagi sa paglit-ag apan may kinaiya kini sila nga magtubok kon gunitag dugay.—</div><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjF6nGjhx81v5nK-0sCq7d2r8OHj8x0KGP_wKScrBM1CeK6wozKIhjsSnlH5Rq3SSCfKBwTZrbVS7VeTb6CIfmSY4Of-nNxchlYvqy_r1lP9oYYEV7XJljERf6QjOcVZt2-oSiPAX3yveY/s1600-h/tukmo+4+@+potogaleri.bmp"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 210px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjF6nGjhx81v5nK-0sCq7d2r8OHj8x0KGP_wKScrBM1CeK6wozKIhjsSnlH5Rq3SSCfKBwTZrbVS7VeTb6CIfmSY4Of-nNxchlYvqy_r1lP9oYYEV7XJljERf6QjOcVZt2-oSiPAX3yveY/s320/tukmo+4+@+potogaleri.bmp" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5435879508765202098" /></a><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKsD75GBxnQZrsry-sjWkQmFpaSJnT0aODJ1DrTKxfx5XAGwJ9MRBCrT7LETgGAU6YStgZveI2JI-lHGZqfBnf2l8LIqbMliCNlQdDu9XVdSxA0qn-7-pbmcpz2KPbBz6-yJGuVgUbjZ8/s1600-h/tukmo2+@+potogaleri.jpeg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 244px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKsD75GBxnQZrsry-sjWkQmFpaSJnT0aODJ1DrTKxfx5XAGwJ9MRBCrT7LETgGAU6YStgZveI2JI-lHGZqfBnf2l8LIqbMliCNlQdDu9XVdSxA0qn-7-pbmcpz2KPbBz6-yJGuVgUbjZ8/s320/tukmo2+@+potogaleri.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5435879501501817810" /></a><br /></div>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-85327477480938914622010-01-22T19:34:00.000-08:002010-01-22T19:45:17.130-08:00Ang Antulihaw<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGxmLbK1ERL5ZpdqazLcdqfFBxztbgRq0_RPFige3zVnXo-yvhrvtM2-pAbdcvLmsILKc_a_Q1NsupMDvZgoQsj2EwoWe8-VQSwDsef1uYMkZhb4f4Lv050ALNIbs0kSbZTb-fKRkI9QU/s1600-h/oriole_antulihaw@+potogaleri.jpeg"></a>Teksto ni Manoy Egay <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgbahSWUItP0iolk0hNPbr1ZaooMB6nzvCIXeT1-Qdfyt0pB9_UDKbhAAvJu9ymZcOiskEix2ug4z6hKIwU4Rr0WjYe5ZcWgHb3IsnlGkbcevHeeHkS01SgRFP9twNn6O9p1pU_w8tT4w/s1600-h/oriole+@+potogaleri+[1].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429774249750638322" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 256px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgbahSWUItP0iolk0hNPbr1ZaooMB6nzvCIXeT1-Qdfyt0pB9_UDKbhAAvJu9ymZcOiskEix2ug4z6hKIwU4Rr0WjYe5ZcWgHb3IsnlGkbcevHeeHkS01SgRFP9twNn6O9p1pU_w8tT4w/s320/oriole+%40+potogaleri+%5B1%5D.jpeg" border="0" /></a><br /><br /><br />ANG Antulihaw kun Oriole, usa ka matang sa langgam nga may 6.3 ka pulgada ang gitas-on ug may 20 gramos nga gibug-aton.<br /><br /><br />Ang hingkod nga laki dunay <em>bright yellow</em> ngadto sa pagka kolor kahil nga may bulok kastanyas sa dughan paubos, abagahan, ug sa ubang bahin sa pako. Ang hingkod nga baye dunay <em>olive green </em>sa ibabawng bahin ug lus-awng dalag ang dughan paubos. Ang tanang hingkod nga antulihaw dunay talinis bulok-tambis nga sungo ug may badlis nga puti sa mga pako.<br /><br /><br />Sagad makita ang mga antulihaw sa kakahoyan nga dili sutsot ang mga kahoy. Kining mga langgama malingaw sa pagpuyo sa mga kahoy labi na diha sa daplin sa kasubaan ug kasapaan. <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMApX5CAqfXBBHRi0J-G75Il5rli0Jghc616zCp-9VGOV9Gq2rrKi0Kj6NClTrgXpP1yfmIJJRJoULqB56jkhpVyHVXAyxrX98GBVArxhB3623ESg1J0kzbHTNm1TGU-9DB10bFfvFBqw/s1600-h/Golden_Oriole+@+potogaleri[1].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429774242456329570" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 226px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMApX5CAqfXBBHRi0J-G75Il5rli0Jghc616zCp-9VGOV9Gq2rrKi0Kj6NClTrgXpP1yfmIJJRJoULqB56jkhpVyHVXAyxrX98GBVArxhB3623ESg1J0kzbHTNm1TGU-9DB10bFfvFBqw/s320/Golden_Oriole+%40+potogaleri%5B1%5D.jpeg" border="0" /></a><br /><br /><br />Panahon sa pagpasanay, maningaon sila og insekto ug kaka. Kon mausab na ang panahon, mao na say ilang pagakan-on ang <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhc5qb92Wmi0AbS6ZV2g96dNm35LBqoXB9vNxvzfScxbA6wIeaE5XgvHR9-YmjY9aUaqRUyW9dXHd_vqeO0L_oKCx479h2zdG-oRkThUp3Ly2veheJdxpam6RwQG5_5JzuZX4PD6Tyt_34/s1600-h/@+potogaleri+Eurasian_Golden_Oriole[1].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429774235541706354" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 277px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhc5qb92Wmi0AbS6ZV2g96dNm35LBqoXB9vNxvzfScxbA6wIeaE5XgvHR9-YmjY9aUaqRUyW9dXHd_vqeO0L_oKCx479h2zdG-oRkThUp3Ly2veheJdxpam6RwQG5_5JzuZX4PD6Tyt_34/s320/@+potogaleri+Eurasian_Golden_Oriole%5B1%5D.jpeg" border="0" /></a>hinog nga mga prutas nga daling matunaw sa ilang tinai.—<br /><br /><br /><br /><br /><div><br /><br /><br /><div><br /><br /><br /><br /><div></div></div></div>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-42063485163410666952010-01-22T19:20:00.000-08:002010-01-22T19:32:16.682-08:00Ang Punay<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJEtTqMqAeZAgjKHpfaBSw2iT8wVuIFstOMReWLw1ILX3no9x6e8nIBy4FUtlJxJ_JQgayKX27bLdm_bp4b89mxW5ijOONwYSKKLe1bIiuo_3-RCrWs2LTfsp1ScgiwQ1x_p_PZ4kY9g0/s1600-h/Punay+@+potogaleri+Fruit-Dove_Rose-crowned_Luff[1].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429770470048147186" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 218px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJEtTqMqAeZAgjKHpfaBSw2iT8wVuIFstOMReWLw1ILX3no9x6e8nIBy4FUtlJxJ_JQgayKX27bLdm_bp4b89mxW5ijOONwYSKKLe1bIiuo_3-RCrWs2LTfsp1ScgiwQ1x_p_PZ4kY9g0/s320/Punay+%40+potogaleri+Fruit-Dove_Rose-crowned_Luff%5B1%5D.jpeg" border="0" /></a><span style="color:#009900;">Teksto ni Manoy Egay</span><br /><br /><br />ANG punay kun <em>fruit dove</em> (Ptilinopus) usa ka langgam nga kamatang usab sa mga salampati. Makita kini sa Southeast Asia ilabi na dinhi sa Pilipinas ug ngadto sa Australia ug ubang mga nasod sa Pasipiko. Usa kini ka dakong pamilya sa salampati nga may 50 ka matang apil na ang uban nga nangahanaw o wala na igkita sa tawo.<br /><br /><br />Ang mga <em>fruit dove</em> nanimuyo sa kalasangan, sa mga lati o lasang-lasang ug makita usab sa bag-ong milipang kakahoyan. Ang laki maoy naghupot sa teritoryo sa pagsanay, ipadayag niini ang iyang kaandam sa pagpasanay pinaagi sa pag-isa sa mga pako, pagkiay-kiay sa lawas ug pag-agumod. Panalipdan niini ang <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0A1r8SwQysa9DH0gZ7JhVp9vn6_GDlNDhFnySi7DDuzdnOqKenGPKQ2MQugVTM3_ozl4wljXhYNjOEZfG42LCWhRJh1Pchc0sujcTnI-K6lyGaapcgKUEAWkXE7WZUsYh0au5KjLjQFU/s1600-h/punay+@++potogaleri+[1].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429770463221358098" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 212px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0A1r8SwQysa9DH0gZ7JhVp9vn6_GDlNDhFnySi7DDuzdnOqKenGPKQ2MQugVTM3_ozl4wljXhYNjOEZfG42LCWhRJh1Pchc0sujcTnI-K6lyGaapcgKUEAWkXE7WZUsYh0au5KjLjQFU/s320/punay+%40++potogaleri+%5B1%5D.jpeg" border="0" /></a>iyang teritoryo sa kalit nga paglabok-tuhak kon ugaling mapakyas sa pagpadayag nga kini iyang teritoryo. Ang baye maghimo og nipis nga salag nga gama sa mga tukog sa kahoy, gamot ug mga sagbot nga hinakot sa pares nga laki diha sa kahoy ug mangitlog og usa apan usahay duha ka puti nga itlog.<br /><br /><br />Ang hingkod nga laki lutong pula ang nawong nga dunay itom nga suwang, walay marka sa berdeng bahin sa itaas apan may puti sa bahin sa ubos, nga dunay pughawng pulang pat-ak-pat-ak sa dughan ug bulok kahil ngadto na sa pagka tsokolate ilawom sa ikog. Ang baye nahilahi sa laki kay ang nahauna dunay lugom <em>pink</em> nga nawong ug abohong suwang. Ang ubos nga bahin berde, ang tiyan puti ug sinamon ang ubos sa ikog. Ang bayong nga punay uamgid sa baye apan dunay berde ang nawong. Ang bayong hingpit nga makabaton og balhibo sulod sa 39 ka semana gikan sa pagpamalhibo niini.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhD0HXaWPLHNHiRJuuHzX9gq6uXxfRlZd-y9odA2GaIbdd5908LFEQEJw9cLkEafPyV0nhaPjnEhqUx6pFWLbbwmC15327_JghvPjd2_C7oVJG4TwnpOoLLb1wk8dEpkwgYSYNXeA11NN8/s1600-h/punay+@+potogaleri+.jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429770464256436850" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 220px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhD0HXaWPLHNHiRJuuHzX9gq6uXxfRlZd-y9odA2GaIbdd5908LFEQEJw9cLkEafPyV0nhaPjnEhqUx6pFWLbbwmC15327_JghvPjd2_C7oVJG4TwnpOoLLb1wk8dEpkwgYSYNXeA11NN8/s320/punay+%40+potogaleri+.jpeg" border="0" /></a><br /><br /><br />Ang punay manggiulawon ug lugos kamatikdan tungod kay mag-<em>camouflage</em> kini sa kadahonan gumikan sa ilang berde nga balhibo. Kasagaran kining makita nga mag-inusara ug magpares, apan ang daghang panon magkatapok panahon nga maningaon sa itaas sa namungang kahoy. Direkta kining mokaon sa hinog nga mga bunga sa kahoy o sa yuta gikan sa tagak nga mga pagkaon sa mga kalaw o mga unggoy. Sahi sa ubang salampati, apan lahi sa kadaghanang mga langgam, makainom kini pinaagi sa pagsuyop.—<br /><br /><br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeR8_8vvAURlEm6iIRNYjSV36J58DNI4z-anX1eHv1-1X2cHrLEq58XTC7O2vazFZ7wdujbqzFdXQZqDhI32iW2OkO5WU705AyZ8lQ9oInKODImHDfnEh6wSENjO_pBAgA0x1ZpmSxhHI/s1600-h/langgam+punay+@+potogaleri+].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429770451273567378" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 256px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeR8_8vvAURlEm6iIRNYjSV36J58DNI4z-anX1eHv1-1X2cHrLEq58XTC7O2vazFZ7wdujbqzFdXQZqDhI32iW2OkO5WU705AyZ8lQ9oInKODImHDfnEh6wSENjO_pBAgA0x1ZpmSxhHI/s320/langgam+punay+%40+potogaleri+%5D.jpeg" border="0" /></a><br /><div><br /><br /><br /><div><br /><br /><br /><br /><div></div></div></div>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-16044005469185262052010-01-21T03:45:00.000-08:002010-01-21T03:58:46.050-08:00Ang Tamsi<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGbBWRZJFy7pm-ELLwHp4plxlz4_bqaEUtKO1Od_M3qnibmhwPWXMIavXvHPnz-HYXAaLvzx-xrXckPNBRVtQWBudOsFEXzKL9c72sqll9LqqAF58FMokkJGjq3VWt5VgUUlS1VuRBy9A/s1600-h/Tamsi+@+galeri+Sunbird_Yellow-bellied_Harris[1].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429158564338922546" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 218px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGbBWRZJFy7pm-ELLwHp4plxlz4_bqaEUtKO1Od_M3qnibmhwPWXMIavXvHPnz-HYXAaLvzx-xrXckPNBRVtQWBudOsFEXzKL9c72sqll9LqqAF58FMokkJGjq3VWt5VgUUlS1VuRBy9A/s320/Tamsi+%40+galeri+Sunbird_Yellow-bellied_Harris%5B1%5D.jpeg" border="0" /></a> <span style="font-family:verdana;">Teksto ni Manoy Egay</span><br /><p><span style="font-family:verdana;"></span> </p><p><span style="font-family:verdana;">Ang langgam Tamsi (<em>sunbird</em>) daghan sab og matang kun <em>species</em>. Kining naa sa hulagway maoy komun nga maniba sa tanaman sa mga balisbisan.</span></p><p><span style="font-family:verdana;"></span> </p><p><span style="font-family:verdana;">Laing matang sa tamsi ang ginganlag "tamsing pulag dughan" kay may pula man nga mibadlis sa dughan niini. Itom o medyo abohon ang bukubuko sa tamsing-pulag-dughan, dili sama aning atong nakita sa hulagway nga buwagawng berde o dagtom-dalag.</span></p><p><span style="font-family:verdana;"></span> </p><p><span style="font-family:verdana;">Ang mga tamsi usa sa mga langgam nga hawod mohimog maanindot nga salag nga sagad magbitay sa tago nga mga kupungkupong. Kugi silang motagik sa ilang salag nga hinimo sa mga lanot, tagak nga mga balhibo ug uban pang mahumok nga mga butang nga dili daling tuphon sa tubig.</p><br /><br /></span>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-75167015856640718412010-01-21T03:33:00.000-08:002010-01-21T03:42:16.254-08:00Ang Alimukon<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPuCBWh1siz3egmIpoFiCrDt0RcuhJ4eBuoTOCf_DSUt2jFAN6svul_4_A-vPWEaoMHhyqleEupZW_uMXmhSqnIoWgTgL0kZQQRit60JZ0SGDrgQ-ScMOmwaABzrsnc1u9wLWohEN27jU/s1600-h/alimukon+main+@+potogaleri+.jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429155170644483042" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 240px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPuCBWh1siz3egmIpoFiCrDt0RcuhJ4eBuoTOCf_DSUt2jFAN6svul_4_A-vPWEaoMHhyqleEupZW_uMXmhSqnIoWgTgL0kZQQRit60JZ0SGDrgQ-ScMOmwaABzrsnc1u9wLWohEN27jU/s320/alimukon+main+%40+potogaleri+.jpeg" border="0" /></a><span style="font-family:verdana;">Teksto ni ESG</span><br /><span style="font-family:verdana;"></span><br /><span style="font-family:verdana;"></span><br /><span style="font-family:verdana;">Ang Alimukon – Wood Dove – (Turtur abyssinicus) laing kamatang sa mga salampati (<em>dove</em>) o punas (<em>pigeon</em>) nga susama sa manatad gawas sa kolor ug ilang <em>habitat</em>. Daghan kini kanhi dinhi sa Pilipinas, apan tungod sa nagkaupaw nga kakahoyan ug sa way puas nga pagpamusil, nagkanihit na kini karon. </span><br /><span style="font-family:verdana;"></span><br /><span style="font-family:verdana;"></span><br /><span style="font-family:verdana;">Lahi sa manatad nga sagad anha sa yuta manuktok, ang mga alimukon anha ra sa mga kahoy nga maningaon sa gagmayng mga bunga o <em>berries</em>. Kining matanga sa langgam hipalgan usab didto sa Africa ilabi na sa habagatan sa Saharan Desert.</span><span style="font-family:verdana;"><br /></span><span style="font-family:verdana;"><br /><br />Maghimo kinig salag nga gama sa mga tukog diha sa punoan sa kahoy, kasagaran sa akasya, ug mangitlog og tagduha nga bulok krema. Tulin kining molupad nga dunay regular nga kumpas ug panagsang dayag nga labtik sa ilang mga pako nga maoy kinaiya sa kadaghanang punas.<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyPglAuERrcS6kUBHPKClA7t0GWLgP5GWiblDhc7CKP_bo-lmddCx3Dh1rX5guPbyHSd8ku5EGvdwj1Wxv0996lsTxfaNtCmVd56M4PPhnMBEGXoEG0QwXZqFZfzyhgumpFjRbHGbROw0/s1600-h/alimukon+@+potogaleri+d+blue-spotted-wood-dove].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429155162481999138" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 210px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyPglAuERrcS6kUBHPKClA7t0GWLgP5GWiblDhc7CKP_bo-lmddCx3Dh1rX5guPbyHSd8ku5EGvdwj1Wxv0996lsTxfaNtCmVd56M4PPhnMBEGXoEG0QwXZqFZfzyhgumpFjRbHGbROw0/s320/alimukon+%40+potogaleri+d+blue-spotted-wood-dove%5D.jpeg" border="0" /></a><br /><br />Ang <em>hindneck</em> sa likod, pako ug ikog luspad nga <em>grey brown</em>, ug ang tinikyop nga mga pako dunay itom nga <em>metallic patches</em>. Dunay duha ka itom nga <em>black bands</em> sa likod. Ang agtang, korona sa ulo ug tangkugo <em>bluish grey</em>, ug nagkahanap nga puti sa nawong. Ang ilawom nga bahin sa lawas <em>pinkish</em>, nga may puti sa tiyan.<br /><br /><br />Kasagaran itom ang sungo sa alimukon. Ang tingog niini madungog nga hoot-hoot-ho-tu-tu-tutot. Ang bayeg laki pupareho ra, apan ang mga bayong dagtom kaysa mga hingkod, may naghagdan-hagdang bulok-abo sa ubos, ug pipila ka puntik-puntik sa pako.<br /><br /><br />Ang mga alimukon managpanon nga mamatog sa kahoyng may hinog nga mga bunga.—<br /><br /></span><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUvo4WvO-4yLGqN6GNdY7FGB_Hcu-FTyYluA2rWV8yn9qAn7Q9FKoewVRNsUar8aByqYRUaI79n-w_VoWnqSPGsV8FeiJixDXjEzrQZsq5X3SCjvPuqhMTnxAeDib48C4j1fSXPzjKFz0/s1600-h/alimukon+4+@+potogaleri].jpeg"></a><br /><br /><div><br /><br /><br /><div></div></div>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-60881358731833573322010-01-21T03:18:00.000-08:002010-01-21T03:31:14.908-08:00Ang Manatad<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhG_2EZmxCq4jZWqZtDdFNYyyxNio5jfzUYXdUWSNkh-HcVWBWtL9BWJn5F9Ysomm6Zke5HzhCkp7CjdlFrIoqgdteT1o0lJxrCrv-9MhuYJ_6RUgu6v6k4PHmQEB83qBja7HUg9EsRA8Y/s1600-h/manatad+3+@+potogaleri+.jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429151581688408306" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 240px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhG_2EZmxCq4jZWqZtDdFNYyyxNio5jfzUYXdUWSNkh-HcVWBWtL9BWJn5F9Ysomm6Zke5HzhCkp7CjdlFrIoqgdteT1o0lJxrCrv-9MhuYJ_6RUgu6v6k4PHmQEB83qBja7HUg9EsRA8Y/s320/manatad+3+%40+potogaleri+.jpeg" border="0" /></a><span style="font-family:verdana;">Teksto nila ni ESG ug ETA<br />Mga hulagway kortesiya sa flickr.com<br /><br /></span><br /><span style="font-family:verdana;">Kining manatad maisip nga usa ka matang sa salampati ug usa usab ka punas (<em>pigeon</em>)! Gitawag kini sa daghang ngalan apan sama rang langgama. Ang manatad kun <em>emerald dove</em> (Chalcophaps indica) halapad ang kaylap sa pagsanay nga hipalgan sa tropikong mga dapit sama sa habagatang Asya gikan sa Pakistan ngadto na sa Sri Lanka ug sa sidlakan sa Indonesia ug amihanan ug sidlakang Australia. </span><span style="font-family:verdana;">Gitawag usab sa ngalan nga <em>green dove</em> ug <em>green-winged pigeon</em>, ang manatad dunay daghang <em>subspecies</em>, diin duha niini makita sa Australia, ingon nga <em>longirostris</em> (gikan Kimberly, Western Australia ngadto na sa Cape York Peninsula) ug <em>chrysochlora</em> (gikan sa Cape York Peninsula ngadto sa habagatang New South Wales ingon man usab sa Norfolk Island ug Lord Howe Island).</span><br /><span style="font-family:verdana;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3aERElapNf3hs7UotLbhgBcmP4k8p9I5veerCC4K4FzAC96Qzeg892xVjzqm484Q_QP0t0QM1rdK_WQkT9bmZpwv4W_ctJT34L65-jeuqj5FYLcwaOezOfEA-lLgI5tYZqBur39z2eZ4/s1600-h/manatad+@+potogaleri+green_wing[1].jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429151567941458146" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 239px; CURSOR: hand; HEIGHT: 320px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3aERElapNf3hs7UotLbhgBcmP4k8p9I5veerCC4K4FzAC96Qzeg892xVjzqm484Q_QP0t0QM1rdK_WQkT9bmZpwv4W_ctJT34L65-jeuqj5FYLcwaOezOfEA-lLgI5tYZqBur39z2eZ4/s320/manatad+%40+potogaleri+green_wing%5B1%5D.jpeg" border="0" /></a><br /><br />Kining langgama komun nga makita sa kalasangan, umahan, garden, katunggan o baybayon. Maghimo kini sila og salag nga gama sa mga tukog diha sa kahoy sa gihabogong lima ka metro ug mangitlog og tagduha nga bulok krema.<br /><br /><br />Tulin kining molupad og direkta, nga dunay regular nga kumpas ug panagsang dayag nga labtik sa ilang mga pako nga maoy kinaiya sa kadaghanang manatad. Sa ekspresyong Bisdak, nahimo kining sanglitanan sa kaabtik o kaidlas: "Tulin pas manatad" o "Idlas pas manatad". Kasagaran kining molupad nga ubos suot sa kakahoyan (ug sa katulin sa ilang paglupad, may mga higayon nga aksidente kining mahasulod sa mga arkitektura sama sa balay sa kabanikanhan agi sa bukas nga bentana o kaha mahabangga sa mga bungbong labi na sa binildohang bahin), apan kon matugaw mas pilion niining mopasok sa libon kaysa molupad.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIxFS4YF6EaWvGSVQKR396KRM0HzObqVRt_BAnmzao0F_MbrgjZL_0rXvzmcbwRFMN_ZAQQ28_sNmfDPTvN5Qv4pmRN8N_HqLTyXOCTN4rRhcZk8A5BuaXcpd4SN_3-o2LN6p0h8E8ddY/s1600-h/manatad+@+potogaleri.jpeg"><img id="BLOGGER_PHOTO_ID_5429151577696163842" style="FLOAT: right; MARGIN: 0px 0px 10px 10px; WIDTH: 320px; CURSOR: hand; HEIGHT: 270px" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIxFS4YF6EaWvGSVQKR396KRM0HzObqVRt_BAnmzao0F_MbrgjZL_0rXvzmcbwRFMN_ZAQQ28_sNmfDPTvN5Qv4pmRN8N_HqLTyXOCTN4rRhcZk8A5BuaXcpd4SN_3-o2LN6p0h8E8ddY/s320/manatad+%40+potogaleri.jpeg" border="0" /></a><br />Ang mga manatad may igo-igong gidak-on apan mas gagmay kaysa komun nga salampati, duna kiniy tipikal nga gitas-ong 23 ngadto sa 28 sentimetros (10-11.2 ka pulgada). Sama sa ubang langgam, ang laki adunay mas hayag-madanihon nga kolor: puting puntik sa tumoy sa abagahan ug abohon nga korona sa ulo, nga wala sa mga baye. Ang mga baye sagad nga tabunon nga dunay bulok abo nga marka sa abagahan. Ang laki magpasundayag og kinimpit nga pagsayaw panahon sa pagpamirig-birig.</span><br /><span style="font-family:verdana;"></span><br /><span style="font-family:verdana;"><br />Kanunay silang magpangita og tagak nga prutas sa yuta ug diyotay lang ang panahon nga ilang igugol sa itaas sa kahoy gawas kon mamatog. Mokaon sila og liso ug prutas sa nagkadaiyang tanom ug medyo anaron. Ang manatad maoy giila nga bahanding langgam sa Indian State of Tamil Nadu.—<br /><br /></span><br /><br /><br /><br /><br /><br /><div></div>E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-25046479362894283242010-01-13T05:54:00.000-08:002010-01-13T06:19:54.899-08:0020-days-old pechay & 30-days-old-kangkongMga hulagway ni Manoy Egay<br /><br />Ang kaniadtong linghod pa, karon masud-an na. Nagpangita nag tiil sa pata, hehe!<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiYyMKkcLADNcjv1UGOpgJ28l8aNgV7Kw0-VpIr2uh6Q8Y9wtxBfqo8GxVjxxZCcY7Sg7fvzi82NR3lSgqsM3qgv2pBNVPBT8nZzlocZg15U8zDm0m-KnAB0VEUocasQpb0poGISv2_cQ/s1600-h/20+days+old+petsay+2.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiYyMKkcLADNcjv1UGOpgJ28l8aNgV7Kw0-VpIr2uh6Q8Y9wtxBfqo8GxVjxxZCcY7Sg7fvzi82NR3lSgqsM3qgv2pBNVPBT8nZzlocZg15U8zDm0m-KnAB0VEUocasQpb0poGISv2_cQ/s320/20+days+old+petsay+2.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5426223294666368466" /></a><br /><br />Sa 25 pa lang ka adlaw kining China LP Kangkong, kanang petsay sa tupad nga <em>plot</em> 15 ka adlaw pa lang. Makita sa unang piktyur nato (nga naposte sa miaging semana) nga ang petsay alang-alang pang anihon. Pero niini karong retratoha, puyra buyag, ang petsay puyde nang isagol sa lauya.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwOPPSiwDzyB2xNpQ8WYCuKLEMTc_NOU6a7Zl9D652qVVJPXvTIzQlvG0monGO_lJ6tdJTtJL4vprYWxUBRMqYIxo8kXxkyIZ-PRN225WzSQokFgffiD2j2fvI8e7ovmawJTE8Sdn4Fos/s1600-h/pix+4+plugging+%40+15+metro+kuwadradong+gy+garden.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwOPPSiwDzyB2xNpQ8WYCuKLEMTc_NOU6a7Zl9D652qVVJPXvTIzQlvG0monGO_lJ6tdJTtJL4vprYWxUBRMqYIxo8kXxkyIZ-PRN225WzSQokFgffiD2j2fvI8e7ovmawJTE8Sdn4Fos/s320/pix+4+plugging+%40+15+metro+kuwadradong+gy+garden.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5426223286610411426" /></a><br /><br />Mora lag way iban ang tangkong sa, pero sige nang hinarbesay, uy! Ang nakasubo gyog ani, usa namo ka silingan nga wa kapugong sa kaibog, hehe! Naunhan pa mi. Pero way bale, uy. Di man gyod maato. Ako pa man gani manghagad kon kinsay gusto moutan kay anugon man sad nga moguwang lang. Total, ang saha ini, mga uska semana, mautan na man pod.E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-7094253128102562927.post-21534391757361205862010-01-04T18:22:00.000-08:002010-01-04T18:52:34.319-08:00Greens & RedsPhotos by Manoy Egay<br /><br />Sa kagamay sa lugar sa among nataran, dili pod magpaalkanse si Misis sa mga tanom niyang masetas. Kanunay na hinuon ming maglalis kay iya na mang gianam-anam og ilog ang akong puwesto. Sa primero, maayo na namong sabot nga iyaha ang lugar nga simpig sa bungbong, ug wa koy paki kon unsay iyang itanom. Hasta pa ang dapit sa pultahan iyaha sab, bisag pun-on pa niya sa mga kaang. Ang koral sa atubangan, iyaha pod, diin gipamatongan gihapon niyag dagkong kaang sa lainlaing masetas.<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhccd6Idcoxz_aSzeCVssx1kyKyQg8TQl6gWwSdMul0YST8sKn1wZBPT8g-39jD-T-eX5-BnJUUkzzgKSGtcHxU9xVrMqtsYnGuMqzsjyC7nfTjhMT2SLqX8s2HxzGC-ajZo0EzOITQx3c/s1600-h/greens+and+reds.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhccd6Idcoxz_aSzeCVssx1kyKyQg8TQl6gWwSdMul0YST8sKn1wZBPT8g-39jD-T-eX5-BnJUUkzzgKSGtcHxU9xVrMqtsYnGuMqzsjyC7nfTjhMT2SLqX8s2HxzGC-ajZo0EzOITQx3c/s320/greens+and+reds.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5423075847368619922" /></a><br /><br />Ang resulta, ang aling haloblak nga kanhi gipamatongan nakog kaang sa mga sibuyas, karon iya nang naseripo nga gipamatongan niyag mga kaang sa lainlaing tanom nga mamuwak. Ahaka lagi!<br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgiVcVIz0BiRdXd4sqg32xeIXF3zWxcZNanonEvl6r67iDRNaIl9w__F-MK2LybOadTBuA6-sl2LBZO-x-RF2sotbybbYIoS4UlARVi_a-giI5BgGX2BckGMOod4nXYsjLuGnw4XAv1s6E/s1600-h/kaang+sa+ornamentals.jpg"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgiVcVIz0BiRdXd4sqg32xeIXF3zWxcZNanonEvl6r67iDRNaIl9w__F-MK2LybOadTBuA6-sl2LBZO-x-RF2sotbybbYIoS4UlARVi_a-giI5BgGX2BckGMOod4nXYsjLuGnw4XAv1s6E/s320/kaang+sa+ornamentals.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5423075843470161122" /></a><br /><br />Aw, nindot man sad nuong tan-awon ang mamuwak nga mga tanom. Pero kutob ra lagi ta sa tan-aw, di ta makakaon. Wa gyoy sama sa mga utanon. Pero, ahhh, wa na lang ko magdaghag langas, uy! Hay labig di na pod ko niya patamnon.<br /><br />(Aw, tuod no, naa man sad diay buwak nga makaon, sa?)--E.S. Godinhttp://www.blogger.com/profile/17434357739089008894noreply@blogger.com1