Ang Punay

Teksto ni Manoy Egay


ANG punay kun fruit dove (Ptilinopus) usa ka langgam nga kamatang usab sa mga salampati. Makita kini sa Southeast Asia ilabi na dinhi sa Pilipinas ug ngadto sa Australia ug ubang mga nasod sa Pasipiko. Usa kini ka dakong pamilya sa salampati nga may 50 ka matang apil na ang uban nga nangahanaw o wala na igkita sa tawo.


Ang mga fruit dove nanimuyo sa kalasangan, sa mga lati o lasang-lasang ug makita usab sa bag-ong milipang kakahoyan. Ang laki maoy naghupot sa teritoryo sa pagsanay, ipadayag niini ang iyang kaandam sa pagpasanay pinaagi sa pag-isa sa mga pako, pagkiay-kiay sa lawas ug pag-agumod. Panalipdan niini ang iyang teritoryo sa kalit nga paglabok-tuhak kon ugaling mapakyas sa pagpadayag nga kini iyang teritoryo. Ang baye maghimo og nipis nga salag nga gama sa mga tukog sa kahoy, gamot ug mga sagbot nga hinakot sa pares nga laki diha sa kahoy ug mangitlog og usa apan usahay duha ka puti nga itlog.


Ang hingkod nga laki lutong pula ang nawong nga dunay itom nga suwang, walay marka sa berdeng bahin sa itaas apan may puti sa bahin sa ubos, nga dunay pughawng pulang pat-ak-pat-ak sa dughan ug bulok kahil ngadto na sa pagka tsokolate ilawom sa ikog. Ang baye nahilahi sa laki kay ang nahauna dunay lugom pink nga nawong ug abohong suwang. Ang ubos nga bahin berde, ang tiyan puti ug sinamon ang ubos sa ikog. Ang bayong nga punay uamgid sa baye apan dunay berde ang nawong. Ang bayong hingpit nga makabaton og balhibo sulod sa 39 ka semana gikan sa pagpamalhibo niini.



Ang punay manggiulawon ug lugos kamatikdan tungod kay mag-camouflage kini sa kadahonan gumikan sa ilang berde nga balhibo. Kasagaran kining makita nga mag-inusara ug magpares, apan ang daghang panon magkatapok panahon nga maningaon sa itaas sa namungang kahoy. Direkta kining mokaon sa hinog nga mga bunga sa kahoy o sa yuta gikan sa tagak nga mga pagkaon sa mga kalaw o mga unggoy. Sahi sa ubang salampati, apan lahi sa kadaghanang mga langgam, makainom kini pinaagi sa pagsuyop.—