Si Iya Pinang

Ni E.S. Godin
Bisaya Magasin, Mayo 30, 2001

(Kining maong sinulat, matod pa sa frontman sa Radstuff Band nga si Mesio— kinsa kyut kaayog ngisi basta makatimaho nag Redhorse sama aning makita sa hulagway— maoy nakadasig niya pagtagik sa usa sa popular nilang kantang “Si Nanay Pinang”.)

INUMOL ka sa gamhanang mga kamot ni Bathala, Iyang Pinang. Gihimugso nga ginasahan sa katahom ug bahandi nga dili hitupngan. Katahom nga giilang paraiso busa giampingan sa mga mahigugmaon apan giguba, giwatas-watas ug gipasagdan sa mga tawong maitom og balatian.
Bahandianon ka, Iya Pinang, nga igo na untang kabuhian sa imong mga kaliwat. Apan nakawang kay nahimo na man hinuon kining pabilo sa kaguliyang. Gikumkom kini sa pipila ka gamhanan, giilog-ilogan daw ang bola sa basketbol nga kutob sa makagunit nagtinguha sa paghansak niini sa lungag aron pag-angkon og kaugalingong kadungganan.

Kaniadto pa nga daghan ang nagtinguha kanimo, Iya Pinang, tungod sa nabatonan mong hiyas ug katahoman. Gikaibgan ka sa kadaghanan, taga lagyo man o taga duol. Walay silingan nga wala maibog kanimo. Gani, daghan ang mingsulay pag-angkon kanimo ginamit ang bisan unsang paagi, makuha ka lang.

Apan gipanalipdan ka sa pipila nga gikan mismo sa imong sabakan. Mingsinta sa kasuko sila si Andoy ug Milio. Misuki si Pepe ug hilom nangitag paagi unsaon ka pagluwas. Si Polinar nga kanunay naghinuktok sa imong kahimtang. Si Juan, si Gorio, si Marcelo ug daghan pa nilang sumusunod nga parehong mingsugal sa ilang mga kinabuhi aron pagpanalipod kanimo. Apan pila ba sila nga tinuod gayod nga nagmahal kanimo? Makatug-an ka ba, Iya Pinang?

Taas-taas na ang kutay sa katuigan nga imong gikuwentas kay kaluha ka man sa panahon. Baga na ang tumpi sa kasaysayan nga imong napunpon. Apan dungan niini, miinat ug miinat usab ang listahan sa imong mga utang. Akoy gikulbaan, Iya Pinang. Unsa ba kining imong gidangatan?

Kaniadto diin pipila pa lang kabuok ang tawo, halos managkaila ang tanan. Pagkalalim handomon niadtong mga panahona. Ang hangin lab-as pa kaayong nanuhot-suhot sa kalasangan. Ang tubig dalisay pang nanagayday sa bugan sa kabungtoran.

Karon, wan-a magkailhanay, ultimo managsoon nagpinatyanay. Nanag-ilog sa gahom ug bahandi. Isigpaneguro sa kunohay ilang umaabot. Unsaon na lang kaha ang mga nanagpakaitoy? Kadtong tinuod nga nahigugma sa kalinaw? Gikinahanglan bang moapil sa bugno aron maangkon ang giingong kalinaw?

Daghan ang mingbarog ug ming-angkon nga sila kuno maoy angayang lider. Aduna usay nagpakasamaritano ug mitanyag sa unsay ilang mahimo. Apan may nahitabo ba? Ang tanan nakawang ug ang tinuoray, pipila lamang ang nabulahan. Ang kahakog maoy mihari. Kon dili ka maayong tawo, kontrahan ka. Apan kon maayo ka usang tawo, pangitaan kag bikil aron ka mapukan. Morag maingon-ingon na lamang niini ang dagan. Daw nahisama sa naandang tuyok sa Adlaw. Mobuntag, moudto, mohapon, mogabii. Unya mobuntag na man, moudto, mohapon ug mogabii. Hangtod asa kutob ba ang pagsubang ug pagsalop sa Adlaw? Ug ikaw, Iya Pinang, mohangtod ka kaha hangtod mosubang pa ug mosalop ang Adlaw?

Gikulbaan ko, Iya Pinang. Sa akong tan-aw, daw tigulang ka na kaayong makig-ambas sa haring Adlaw. Unsa na man unyay mahitabo kon mangunot na ang mabihagon mong katahom ug mahurot na ang nahabilin mong bahandi?

Sa mga suliran nga imo karong gipas-an, may nasiplatan ka bang seguradong sulbad? Sa akong napanid-an, Iya Pinang, morag wala gayoy bisan usa na lang sa labing bug-at mong suliran ang nahatagan og hingpit nga kasulbaran. Pulos da gayod bangil-bangil ang gihimo sa imong mga piniyalan.

Sa kalibotan sa akong imahinasyon, daw nahisama ka na hinuon sa usa ka mangtas nga gitabangag bukbok, gikabay-an ug giyatak-yatakan. Makaluluoy ka kaayong sud-ongon, Iya Pinang. Naningkamot ka unta pagbangon apan ila ka na usab kabay-an. Buot kang molingkawas apan lig-on ang mga bukton nga mingguwarni kanimo. Daw gibilanggo ka sa kaugalingon mong kahuyang. Nahisama ka sa usa ka karaang tugas nga gigakos sa dakong dakit o kaha sa usa ka tuod nga gianay.

Mao man gani nga sa akong pagpanghupaw, dili ko kapugngan ang pagpigsot sa pangutana nga nag-ul-og og kahingawa: “Hangtod kanus-a kaha ang imong paglahutay?”—