Sugibuhi

Ni Manoy Egay

(Gigamit isip Mahitungod sa Tagsulat sa basahong "khaliedoskopyo", usa ka librong indie namo ni Omar Khalid.)

Wa ko gyod ipasulat og lain ang akong pagka ako, kay kinsa bay nakaila nako gawas kanako mismo?Si Magsusulat Junne Cañizares kausa miingon, "Kon interesado ang sinulat sa usa ka magsusulat, mas o labawng interesado ang kinabuhi sa maong magsusulat. Apan unsa kahay nakapainteresado sa kinabuhi ning-- gawas nga yano lamang lungsoranong kabos-- may pagka ignorantehon ug wa pa gyod intawon makataak og kolehiyo?

Oo, ignorante!

Di ka motuo? Nia:

Dihang milingkod na ko sa akong puwesto sa kapangulohan human telegramahi ni kanhi Editor Santiago R. Pepito, Jr. nga paalagaron sa Bisaya, labihan nakong nakasuling-suling sa makinilyang diha sa akong atubangan—gipangtestingag tulpok ang tanang, sa tan-aw ko, tulpokonon aron pag-estudyog unsaon kini paggamit. Kay unsaon god (wa lagi tawon pay ikalitog makinilya), ang akong mga tampo kanhi sa didto pa ko sa probinsiya ako man lang ipa-type sa for-hire-typist sa Colon o sa silong sa USJR o di ba sa mga computer café. Pero lagi, kay empleyado na isip staff writer sa magasin, aw, nakakat-on ras kadugayan sa minao-maong ‘T’ system’ kun ‘tinikling system’. Gani, bisan karon nga kompyuter nay gigamit, makapahimuot pa gihapon ko sa mga makamatikod kay bugtong letrang "A" ra man gyoy tulpokonong ayuda sa wala kong kamot.

Hinuon, tingali sab tuog kini maoy nakapainteresado. Kon mao man, Praise the Lord! Mahimo baya sab diayng ma-staff sa magasin, ma-literary editor, ma-associate editor, mamembro sa FAMAS (Filipino Academy of Movie Arts & Sciences), ma-VP sa DFI-Luzon, etcetera ang usa ka ignorante.

May mga makigumarang nag-ingon nga duha day palad sa mga matawog Pebrero— kondili kuno tsolokoy, makinaadmanon. Praise the Lord! na sab, kay kon naugmaan pa pagpanganak si Mama nako niadtong tungora, uska tuig ug pito ka buwan una ideklarar ni Marcos ang martial law, way duhaduha nga kuwang-kuwang gyod unta ko ron ug bata pa unta akong edad.

Hinuon, di malalis nga martial law baby ko ug Vilmanian akong mama. May kadungan man god kuno kong gipanganak nga amo ra sang silingan kanhi sa M.H. del Pilar St., Bogo, Cebu ug kay babaye man, ila ming gibuya. Apan lagot kaayo ko, ampir man god, nga si Vilma hangtod ron sikat pa, apan si Edgar— ambot, nagpatid-patid na man lang segurog lata.

Daghang nangutana kon nganong nadala nako ang pagka Bol-anon nga kon hunahunaon, Bogohanon man gyod kong dako. Ang katin-awan niini anaa sa sugilanong "Ang Salingsing". Oo, ang Bugho, Loon, Bohol maoy namat-an nakog kahayag. Ug nagdako kong si Robinhood—nabata sa dagat diin maoy natad-dulaanan namo ang lapad kaayong punong sa Napo nga gibantayan kanhi ni Papa. Sa edad nga lima o unom ka tuig, maayo na kong mosawom, mamana ug manikop sa katunggan ug manigpog mga gansiyang nga nanaglumlom sa dagkong mga tuod sa kapagatpatan.

Dihang nagpabukid mi, naliwag ang akong hilig sa pagpanglit-ag sa abunda-pa-kaayog langgam, manok-ihalas, unggoy, baksan, hawo, ibid, putyukan nga kalasangan sa Bugho. Sa edad nga siyete ngadto sa diyes, nananggot na ko, mogamag banig nga baliw, ug naahag-ahag ko nag suot ang halos wa pa matandog nga kalasangan ug kawalogan sa pagpanglit-ag ug pagpanguhag nito ug siyapo nga kusog ang demand niadtong panahona.

Paglalin namo sa Mindanao, ang kahilig sa panawom o pamana nahibalik, apan ning tungora dili na sa dagat kondili sa abunda-pag-isda nga sapa. Nakatiro kog ingog-batiis-kadakong halwan, karpa nga ang himbis ingon nag platang dos pesos nga giring-giring kanhi sa wa na lay paghisgot sa uban. Namanso sab pagdaro sa kamad-an ug kabasakan.

Dinhi misubol ang ibog-ibog. Sayong nagmahiligon sa mga chick apan di lang gyod tingali maantigong modiskarteg babaye kay kaluoy sa Diyos, kanunay mang biyaan ug wa say napaangkan. Sanglit tawhanon, may mga higayong nagpakasala apan wa magpatental.

Kay wa na maghunahunag eskuyla, nahingag pagtinda-tindag hilo-da’ng-dagom, martilyo, tawas, ug bisan unsa na lang sa kalungsoran sa Sugbo. Wa madugay, naminyo kang Grace Balayong ug gigasahag tulo ka liwat— si Eiyeen, si Oween ug si Yanyan.

Sa pagtuon nako sa panulat, may usa na ko ka anak. 1996 kadto. Tuig kapin una kapatiki sa panabang ni Maestro F.B. Mag-usara. Ug sa pagka 1998, gitawgan sa kanhi LPI aron paalagaron sa Bisaya ug aron mao na usay ahag-ahagon ang magahob nga kalasangan sa kaulohan— ang Manila.—