Panaw Latas Sa Kapintas ni Ondoy

Ni E.S. GODIN
Mga hulagway kuha sa tagsulat


KAADLAWON pa lang sa Biyernes, nagbunok na ang kusog nga ulan ug molunay lamag kadiyot mobalik na mag kusog. Gitaho sa PAGASA nga nagdangarang ang bagyong si Ondoy ug gibanabana nga moigo sa Metro Manila pagkahapon sa Sabado, Septiyembre 26, 2009.

Sanglit half day ra mig Sabado, maoy diha sa hunahuna ko ang pagpaulig sayo kay budlay kon hiabtan sa grabeng trapik. Apan mag-alas onse na lang sa udto wa pa ko makagawas sa among buhatan. Seguradong makakaligo kon mosungasong sa ulan. Si Ely nga gikan sa gawas naghingasoy nga lawom na ang tubig ug nagsikadsikad na lamang siya pasulod sa Intramuros. Ang ubang kaubanang dunay mga sakyanan nanagsugod nag katarantar— dili sa grabeng baha apan sa wa nay kalutsan dulot sa wan-a mag-irog nga trapiko.

Mag-alas dose na dihang midesisyon kong magpaduas sa ulan. Apan dili malalim ang buhos sa tubig. Sa Kalye Muralla tagatuhod na ang tubig. Kuyog sa kaopisinang Mora, nagpahatod mig sikadsikad tabok ngadto sa estasyon sa LRT sa Central. Di na bale ang P100 nga pangayo sa tawo, ang importante nga makaabot ngadto sa estasyon sa tren. Pero tabla rag wa mi manakay adto kay pagtabok namo sa dakong dalan atbang sa Manila City Hall, tagahawak na ang tubig. Unya pagtunda na unta namo sa silong sa LRT, gipugngan sa lispo kay aron kuno dili mosamot kahuot ang agianan. Napugos mi paglusad sa tubig nga igo gyong misangyad sa akong puyohi. Sus, katugnaws inatay!

Pagsaka namo sa LRT, naghuot ang mga tawo. Din-a maila ang linyas manglukatayg tiket kon hain ra mag-agi. Pero wa gihapoy sapayan. Ang hinungdanon nga may kasakyan. Sa isip-isip ko, sa ingon kadakong baha, seguradong ang tren na lay bugtong kasakyan. Ug kon makaabot lang kog Balintawak, adto na lang ko moatang og bus pauli sa San Jose del Monte, Bulacan. Busa, ang akong destino pa-Monumento pinaagi sa tren. Gikan didto mosakay na lamag dyip pa-Balintawak.

Aguyyy! Naunsa man ka nga pag-abot nakog EDSA-Monumento (twa. hulagway sa ibabaw, mga tawong nanagpayong) estranded na man sab ang mga sakyanan. Lapas sa tuhod ang tubig nga nakapahimong morag dakong sapa sa lapad nga EDSA. Bisan sa nagkanuos nga ulan, kay mag-alas tres na sa palis, kuyog sa panon sa mga tawong nanglakaw, misugod kog baktas paingon sa Balintawak. Sa hunahuna ko pa, segurado nang makasakay didto kay morag imposible nang lanapan pa sa tubig ang modernong dalang NLEX. Bisan sa kakusog sa ulan, alegre ang binaktasay tungod sa kadaghan sa tawong may sagol kanunayng mga siaw. Sigeng singgit-singgit ang uban nga morag nagrali: Ibagsak si Gloria!

Pag-abot nako sa nanagsapawng tulay sa Balintawak, diha ko pa hiamgohi ang makalup-og nga kahisagmuyo. Di na madasdas sa dagkong bus ang ilawom sa EDSA kay lapaw na sa tawo ang tubig. (Twa. sa hulagway, dili na makita kanang sementong ali sa tunga tungod sa kalawom sa tubig.) Ang mga Santrans nga maoy mobiyahe padu’ng sa amo, minghanag sagka sa ibabaw pagpangitag kalutsan apan wan-ay kaagian. Nasera ang tanang dalan sa naestranded nga mga sakyanan. Sa tan-aw nako, di madalig kabadbad ang maong trapik. Ug kay labihang basaa na nako, wa nay kapuslanan ang pagbalik sa agi. Busa, kaysa magtungok sa katugnaw, mas maayo pang ihinay-hinay og lakaw.

Dihadiha, nangita kog kalutsang makalapos sa NLEX. Ug unya, ang makutas nga pagbaktas uban sa pipila na lang ka nanaghut-ong-hut-ong nga katawhan. Sagol-sagol ang rumbo— dihay mouliayg Malolos, dihay pa-Bocaue, dihay pa-Valenzuela, Meycauyan, ug sa sama nakong motungas pas San Jose del Monte. Walay wala mabasa kay bisan kadtong dunay dalang payong hampakon man matag karon ug unya sa kusog nga hangin ug ulan. Mas makahilap sa balatian ang dunay dalang mga bata. Pero tanan lagmit usa ray diha sa hunahuna: ang makauli na aron makalingkawas ug masusi ang kahimtang sa isigkapinuy-anan.

Samtang gabaklay, pasiplatan nakog panagsa ang nanagsiyok nga mga posteg alambre sa kuryente, mga billboard nga nanaglagapak, mga kahoyng way puas nga gikuray sa hangin. Dili angayng mokompiyansa kay tingali pa mag may mokalit paghagsa busa kanunay kong gitantiya ang distansiya niini. Lapad ang NLEX nga walay bisan usang sakyanang nagdagan ug sa banabana nako, duna pay igong kaiplian kon simbako may daotang mahitabo.

May mga taga highway patrol ug sa paniid ko, nanagbantay ug nanagmonitor sa sitwasyon. Salamat kay mitugot sab sila sa among pagbaktas: "Sige, kesa mag-antay kayo sa wala, maglakad-lakad na lang. Ang Valenzuela 3 km. lang ‘yan, pwedeng lakarin," maoy pu’ng sa usa. Pagsuling nako sa signboard sa kilid, sus inahak, 10 kilometros pa ang Marilao diin didto posibleng makasakay na kog dyip lahos sa amoa. Pero wa nay kapilian, alang-alag mobalik pa, hala na lang, padayon sa panaw.

Sa duol-duol na mi sa Malinta exit, diha na poy panon sa mga sakyanan nga nangaungot. Ngano kaha? Sus, mao diay kay ang nawawog nga bahin sa dayon nang flyover (twa. hulagway diin nanagpaabot ang mga tawo ug mga sakyanan samtang ang ubang tawo namidpid sa daplin nga makalabang) lawom sad kaayog tubig, lapaw sa tawo. Ang ubang mga tawo namidpid sa kilid, pero kinahanglang langoyon. Di ko magsilbi, sa hunahuna ko pa, kay may dala kong bag diin giseguro ko lag putos sa selopen ang kamera, selpon ug pitakag mga tsekeng ipadalahay sa mga writer. Hayag pa sa among pag-abot didtong dapita ug sa tantong uestambay, naabtan mig kilumkilom. Bubentaha kay taligsik na lang apan wa gihapon ko kabuylog panguhag retrato kay delikadog tuphon sa tubig ang kamera.

Dangtag mga tunga sa oras, misulayg ubog ang nahauna sa larayng dakong trak (close van) sa Sterling Paper Co. ug sa dihang sa tan-aw ko nga molahos, midali-dali kog kapyot sa luyo uban sa lain pang tulo ka tawo. Pagdunggo namo sa pikas tampi, daling gikupogan sa mga tawo ang trak diin mipahibalo ang drayber nga pa-Bocaue lang sila. Wa ko motiwas og sakay sa kabalaka nga tingalig masaag na hinuon. Ug busa, padayon sa pagbaktas.

Human sa mga tulo ka kilometrong gibaklay, diha na say laing lawod sa tubig. Mga 500 metros ang gilapdon pero bubentaha kay madala rag ubog. Sa lawom-lawom nga bahin, manungtong mi sa sementadong ali sa tunga sa haywey ug adto mi manglatay nga makatabok. Dili su’g ang tubig busa way kuydaw kon maligas sa mga 12 pulgadas lang nga gilapdon sa among gilatayan gawas lang niadtong dili maantigong molangoy.

Pagsapong namo sa pikas mamala, laing makaugtos nga pagbaktas. Apan sa dapit na sa Marilao, diin may laing sapa kansang taytayan gilapawan, laing kalbaryo na usab nga makalilisang. Morag dagat ang palibot kansang lupa-lupa nga mao kintay sapa, nawagtang. Ang tubig misaop sa nanguhay na untang kahumayan ug miawas sa sementadong ali sa tunga sa NLEX (makita sa hulagway ang nag-overflow nga tubig sa pikas dalan, diin diha mahulog ang akong reading glass) nga nakapahimo niining daw busay nga lisod masungasong paglabang sa tawhanong umoy. Ang lain nakong gikabalak-an, pastilag moariyag kalit ang tupong-sa-liog nga sementadong ali sa tunga, kadako kaha sa tubig nga among sagubangon. Tagatuhod ra ang tubig sa pikas karsada habig sa inambakan apan labihan kasulog. Dihay pipilang nangaresgar paglabang pero dihang nakitang nangatumba ug gipang-anod, wala na mi nahimo gawas sa paghinud-ong na lamang sa makalilisang talan-awon. Hinuon, sagad niadtong nangaanod nakakapyot ra sa mga kahoy sa kadaplinan ug nakakawas rag balik. Ang wala nako matataw kon tanan ba kanila nakalingkawas. Dulom na niadtong tungora ug nakahatag lag diyotayng dan-ag ang mga suga sa mga sakyanang nanaghulat sab didto sa layong atbang.

Laing mga tunga sa oras ang milabay una manglabang ang mga tawo. Misunod ko sa panon pero pag-abot sa tunga, mihunong ko kay napanid-ang nakahatag dugang kalisod ang wa nako mahubong sapatos. Pero dihang nanguma kog maayo sa tunga aron unta paghubo niini, laing panon sa mga tawong nanaggunitay paglabang minghasmag kanako luyo sa akong pagpugong ug pagsinggit og kadiyot una. Gawas nga ngitngit na, ang tiningob nilang kusog tingali lisod nang kamenoran maong nasahid ko nila ug maayo gani kay nakahigayon ko pag-ulyahot sa ilokan sa usa ug wa ra ko matumba. Ang nakadaot kay ang akong reading glass nga gikaw-ing ko kanunay sa akong agtang, nasahilan diay ug nahulog sa nagbagudlos nga tubig.

Sa bukana sa Marilao exit mismo, tagahawak sab ang tubig. Pero sayon rang maubog lahos sa tollgate. Wan-a nako isul-ob og balik ang gihubong sapatos. Sementadong kalsada ang among gisubay apan kaduha kun katulo ko makasindol og saag nga isda. Grabe kalang-og ang tubig tungod sa daghang dagkong piggery ug poultry sa dapit nga giabot usab sa baha. Lahoson unta namog tabok apan sa unahan dapit na sab sa tulay (sa hulagway, mao kanang taytayana ang gilapawan diin kanang sanga sa akasya dapit sa tunga mailang giabot pa sa tubig gumikan sa mga sagbot/basurang nangasangit), mga doble na sa tawo ang giladmon sa tubig ug kay may bahing masigpit, seguradong labihan kasulog niini. Namalik mi sa mabaw nga bahin ug didto nagtutaghulat pag-estorya.

May tinugyanan sa barangay nga nanapit pag-adto sa ilang barangay hall diin mahimo ming adto magpalabay sa oras. Apan wa dangtig dugay, diha nay bus nga nakalusot. Naneguro kog uliot sa nanagdasok nga pasahero. Wala man kini makalarga dayon kay nagpaabot pang mohubas-hubas ang tubig igong makaya paglabang, ingon sa napaneguro ko nang makauli gyod ko niadtong gabhiona. Mag-alas dose gyod sa tungang gabii nga nahiabot ko sa balay. Pait kadtong maong panaw, apan salamat nga ingon ra niadto ang among nasinati. Mas sakit pa diay ang nakita natong mapait nga mga talan-awon sa telebisyon.—