Giya sa Pagtanom og Paliya

Ang paliya usa ka bulan human sa pag-transplant.

Ni E.S. GODIN

ANG komun nga mga kapakyas sa pagtanom og paliya, gawas sa weather condition, mao ang kakulang sa tukmang kasayoran sa pag-atiman niini. Laing importanteng butang mao ang pagsinati sa kinaiya sa tanom, klase sa yuta nga haom niini, kanus-a kini magsugod pagpangatay, kanus-a ang panahon sa tukmang pag-abono, pagharbes ug uban pa.

Ania ang mapuslanong giya gikan sa maayong kabubut-on sa East West Seed, ang seed company nga maoy nag-ugmad sa mga paliyang Galaxy, Jade Star L, Bonito ug Galactica:

HAOM NGA YUTANG TAMNAN

Labing haom sa paliya ang yuta nga “sandy loam” hangtod sa pagka “clay loam”. Kinahanglan nga ang luna dili daling malanawan sa tubig, angayng may igong kanal o drainage. Kinahanglan usab nga nagbaton kini og pH nga 6.0 ngadto sa 6.7.

PAG-ANDAM SA YUTANG TAMNAN

Darohon o bugwalon pag-ayo ug paagian og karas hangtod nga ang yuta mapino ug mobukagay. Kon ang yutang tamnan medyo may pagka aslomon o acidic ug may pH nga ubos sa singko.otso, magbutang og apog o lime, pananglit Dolomite, usa ngadto sa tulo ka tonelada matag ektarya, usa ka bulan sa dili pa tamnan. Kon wala niini, mahimong aplayan og ubay-ubayng organikong abono sama sa animal manure, compost o kaha vermicast aron ma-enhance ang yuta.

PAG-ANDAM SA PLOT

Kon pino na kaayo ang yuta, andam na kini sa paghimog bed o plot. Magbutang ug isagol pag-ayo ang usa ka kilong compost o pinaugang tai sa mga hayop ug ikatag kini sa matag metro kuwadrado uban ang basal nga abono, pananglit triple forteen. Paugdohon ang yuta ug butangan og plastic mulch nga may lungag sa gilay-ong usa ka metro matag punoan ug tunga sa metrong distansiya kada linya. Ang sunod nga bed o plot angayng idistansiya og  mga tulo ngadto sa upat ka metro nga gilay-on. Tamdi ang ilustrasyon:

PAGPAGITIB SA MGA LISO

Magkuhag cotton nga panapton ug bas-on kini. Seguroong igo-igo lang ang kaumogon sa tela aron dili mangalata ang mga liso. Puston ang mga liso sa basang panapton ug ipahimutang kini sa madulom nga lugar nga mahanginan. Paglabay sa lima ka adlaw, mahimo nang itisok ang mga liso sa inandam nga yuta o kaha sa mga seedling tray.

Ang paliya mahimo nang maharbesan 45-55 ka adlaw sukad sa pag-transplant.

PAGPUGAS DIREKTA SA YUTA

Magtisok og duha ka liso sa kada lungag sa giladmon nga duha ka sentimetro. Tabonan sa pinong yuta para sa tawhay ug himsog nga pagtubo sa mga lawngon. Paglabay sa usa ka semana, pangibton ang daot nga lawngon ug mao day ibilin ang labing himsog, usa lang ka tanom sa matag lungag. Sa pagpugas og direkta sa yuta, dili kalikayan nga may lisong dili moturok o kaha madaot busa mas maayong dungan sa pagpugas, magtanom usab og panghulip sa mga seedling tray.

    

PAG-ANDAM OG LAWNGON SA SEEDLING TRAY

Dunay dakong bentaha sa pagtanom una sa mga liso diha sa seedling tray o seedling bag. Sa akong eksperimento, maoy paborito nakong gamiton ang styro coffee cup kay sayon kaayong tabason inig-transplant na. Niining paagiha, seguradong dili na matandog ang mga gamot inigbalhin ug sento por sento gyong himsog ang mga lawngon sanglit makapili ka man sa lawngon nga itanom. Ug ang sobrang mga lawngon mahimo pang ikabaligya, dili sama sa direkta nga ang sobrang pangibton dili na gayod mapuslan.

Kinahanglang mogamit og soil media nga maayo sama sa peat moss aron himsog kaayo ang pagtubo sa mga tanom. Mahimo usab nga magsagol og tabunok nga yuta, bunbon sa daplin sa sapa ug compost sa ratio nga dos:uno:uno. Sudlan sa sinagol nga medium ang seedling tray ug bisbisan. Pugsan og tagsa ka liso matag lungag sa tray sa gilawmon nga dos sentimetros, dayon tabonan og gamayng yuta.

Ipahimutang ang mga lawngon sa luwas nga lugar nga may igo-igong silaw sa Adlaw, mahimong takpan kini og itom nga net. Kon mahimo, mas maayo kon sa green house kini ibutang. Kinahanglan usab nga mamintinar ang igo-igong moisture sa seedling medium, dili kaayo basa apan dili sab uga.

Bisibisan og tinunaw nga abono ang mga lawngon. Isagol ang traynta gr nga calcium nitrate sa desisayis litros nga tubig ug ibisibis. Himoon kini kon duna nay tagurha ka dahon ang mga lawngon. Sublion kini sa matag semana.

Kinahanglan usab nga ipahigayon ang “seedling hardening” paglabay sa 7-10 ka adlaw human sa pagtanom, palig-onon ang mga semilya pinaagi sa: direktang pagpainit sa Adlaw ug paghatag niinig diyotay lang kaayong tubig.

PAG-TRANSPLANT SA MGA LAWNGON

Ang mga lawngon mahimo nang i-transplant dose-kinse ka adlaw human sa pagpugas. Bisibisan ang mga seedling sa dili pa ibalhin. Mas maayong mag-transplant sa hapon aron kalikayan ang hilabihang kainit sa adlaw ug mamenosan ang “transplanting shock”. Buboan ang binalhin nga mga lawngon kada adlaw sulod sa napulo ka adlaw.

Andamon dayon ang pakatayan human sa pag-transplant.

PAGPANGABONO

Aniay gisugyot sa East West para sa dos mil kinyentos metro kuwadradong luna:

PAGPUL-ONG (PRUNING)

Ang ubang nananom og paliya minggamit niining teknik sa pagpul-ong (pruning) sa unang mga sanga nga manggitib dapit sa punoan. Nagpasabot kini nga pamutlon ang tanang sanga sa ubos ug mao day ipabilin ang sanga nga mitubo tupong sa giandam nga pakatayan. Ang tumong niini mao nga mas himsog nga motubo ang prinsipal nga udlot kay wala pa man siyay kakompetensiya. Hawan usab ang ilawom nga bahin nga sayon sa paglihok-lihok sama sa pagpang-esprey, pagharbes, ubp. Ug ang mga sangang pinul-ong dugang kita usab kay mahalin man ang linghod nga mga dahon. Namatud-an sab nga maayog kalidad ang mga bunga sa pinul-ongan ug makapataas pa kini sa life span sa tanom.

Hinuon, ang uban sab dili mopul-ong sa ilang mga paliya kay sayo kunong mamunga ug maharbesan ang dili pinul-ongan.

PAGPATUBIG

Ang mga paliya angayng pagabuboan lamang kon gikinahanglan, dili kini gusto og sobrang tubig. Mamubo o patubigan ang mga tanom matag tulo ngadto sa lima ka adlaw kon ting-init. Kinahanglan usab nga walay mapundong tubig human sa pagpatubig, paagason kini sa kanal.

PAG-ANI

Ang paliya mahimo nang anihon kuwarentay singko ngadto sa singkuwentay singko ka adlaw human sa pag-transplant. Magharbes matag duha ngadto sa upat ka adlaw pinaagi sa pagputol sa pungango gamit ang gunting o kutsilyo. Mas maayong ipangharbes sa panahon sa buntag.

PAG-ANDAM SA MGA INANI ALANG SA PAGTUMOD

Ipanulod sa karton o plastic tray ang inaning mga paliya. Kinahanglang hapsay kining pagkapayl aron kalikayan nga mangabun-og sa pagbiyahe. Seguroon usab nga may mga buslot-buslot ang gisudlang kahon aron may igong hangin nga makasulod ug dili mabuot ang mga inani.

Ipalayo usab ang inani sa mga prutas sama sa saging, pinya, ubp. sanglit sagad sa mga prutas, ilabi na ang hinog, magpagawas og taas nga ‘ethylene’ nga magdulot og dali nga pagkahinog ug pagkalata sa mga bunga.—